درمان پوکی استخوان بر خلاف آنچه در گذشته تصور میشد، به دو شکل دارویی و غیر دارویی قابل درمان و بهبود است. با توجه به شایع بودن پوکی استخوان در جهان و در میان ایرانیان ، کارشناسان ما در گروه تحقیقات و تحریریه فروشگاه اینترنتی تجهیزات پزشکی رسپینامد در این مقاله به موضوع پوکی استخوان و روش‌های درمانی نوین این بیماری بپردازند. همراه ما باشید تا با علل و عوامل پوکی استخوان آشنا شوید.
بیشترین ماده تشکیل دهنده استخوان یک ماده معدنی به نام کلسیم است و در واقع ماده ای است که سختی و شکل استخوان را به وجود می آورد. سن هم یک فاکتور مهم در تشکیل توده استخوانی است، که تا اوایل دهه ی 30 عمر، یعنی تقریبا تا سن 30 سالگی توده استخوانی افزایش می‌یابد و ذخیره مواد معدنی در استخوان بیش از دفع استخوانی آن است.
پس از این سنین دفع استخوانی بیش از استخوان‌سازی شده و در نتیجه کاهش توده استخوانی رخ می‌دهد. بنابراین استئوپورز یا پوکی استخوان بیماری است که در آن تراکم و قدرت استخوان‌های بدن کاهش یافته و به دنبال آن احتمال شکستگی استخوان‌ها افزایش می‌یابد.
علل و عوامل پوکی استخوان
1- افزایش سن :
از بین رفتن تدریجی استخوان‌های بدن در حدود 40 سالگی شروع شده و تا پایان عمر ادامه می‌یابد.
2- ژنتیک :
تأثیرات ژنتیکی هم درروند ایجاد پوکی استخوان بی‌تأثیر نیست گرچه مثل بیماری‌های ژنتیکی مانند هموفیلی و تالاسمی خطرناک نیست. در کسانی که سابقه خانوادگی شکستگی دارند، افراد لاغراندام، افراد باپوست خیلی روشن پوکی استخوان شایع‌تر است.
3- تغذیه و شیوه زندگی :
روش زندگی روزمره بر روی استخوان‌ها می‌تواند تأثیرگذار باشد ازجمله از طریق:
• رژیم غذایی:
افرادی که دارای کمبود کلسیم و ویتامین D هستند، مصرف زیاد پروتئین، کافئین و نمک خطر بروز پوکی استخوان را بیشتر می‌کند.
• الکل:
یکی دیگر از دلایل ابتلا به پوکی استخوان مصرف الکل و نوشیدنی‌های الکلی است که اثرات خود را در دراز مدت نشان خواهد داد.
• سیگار:
سیگار در زنان تأثیرات گسترده قوی می‌گذارد ازجمله باعث یائسگی زودرس و کاهش استروژن می‌شود به علاوه توتون هم اثرات زیان باری بر روی استخوان‌سازی می‌گذارد و خطر پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.
4- فعالیت جسمانی:
بی‌تحرکی در هر سنی باعث از بین رفتن سریع استخوان‌ها می‌شود در افراد سالمند، فعالیت جسمانی در اثر ضعف توان ماهیچه‌ها کمتر است و خطر زمین خوردن و شکستگی بیشتر می‌شود.
5- بیماری‌ها:
در بیماری تیروئیدی به دلیل تولید بیش از حد هورمون تیروئیدی (هیپوتیروئیدی) تحلیل استخوانی آغاز می‌شود و در صورتی که درمان نشود به پوکی استخوان منجر می‌شود مصرف زیاد تیروکسین برای درمان کم کاری تیروئید هم ممکن است همان اثر را داشته باشد. همچنین برخی سرطان‌ها ازجمله، سرطان میلوم یا سرطان بدخیم مغز استخوان هم باعث تخریب سریع استخوانی می‌شود.
6- یائسگی زودرس:
یائسگی عموماً در حدود 50 سالگی روی می‌دهد با این حال هر سنی بعد از 45 سالگی برای یائسگی طبیعی است. اگر پیش از این سن، یائسگی روی دهد چه به طور طبیعی وچه در اثر عمل جراحی و خارج کردن تخمدان ها و یا پرتودرمانی، یائسگی زودرس به حساب می آید. زنان با یائسگی زودرس بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان قرار می گیرند. بیشتر مبتلایان به پوکی استخوان، داشتن اطلاعات بیشتر در مورد بیماری را مفید می‌دانند. دانستن اینکه می‌توانند خودشان اقداماتی برای بهبودی بیماری‌شان انجام دهند، مثل ورزش، تغییر در رژیم غذایی و جلوگیری از زمین خوردن به بیماران کمک می‌کند تا احساس کنند بر بیماری خود کنترل دارند و می‌توانند احتمال بهبود را بیشتر کنند. بسیاری از افراد صحبت کردن با دیگر مبتلایان را سودمند می‌دانند و در می‌یابند فقط آن‌ها مبتلا به پوکی استخوان نیستند.
پیشگیری بهتر از درمان
با اطلاع از وضعیت استخوان به ویژه در خانم‌ها در دوران نزدیک به یائسگی، به وسیله مشورت با پزشک، به کار بردن روش‌های تشخیص مناسب و در صورت نیاز تجویز داروهای ویژه می‌توان از پیشرفت بیماری و عوارض حاصل از آن پیشگیری کرد.
1- تغذیه مناسب از روش‌های بسیار مؤثر برای پیشگیری از پوکی استخوان است. غذای انسان باید محتوی پروتئین ها و املاح کافی و ویتامین های لازم باشد تا روند پوکی استخوان کندتر شود. بهترین منبع کلسیم و پروتئین: شیر، پنیر، ماست و غذاهای دریایی به ویژه ماهی است. سایر منابع حاوی کلسیم عبارتند از: سبزیجات برگ سبز، کلم پیچ، شلغم، هویج، پرتقال، انگور و توت فرنگی، خرمالو، زیتون، جعفری، اسفناج، کرفس، کشمش، بادام، پسته، گردو، حبوبات و غذاهای دریایی مانند ماهی به ویژه ماهی تن کیلکا و ساردین.
2- انجام ورزش منظم یکی از عوامل مهم برای قرار گرفتن کلسیم در داخل استخوان‌ها و محکم شدن آن‌ها است. افراد باید روزانه تحرک کافی داشته باشند. استراحت و عدم تحرک باعث تحلیل بافت استخوانی می‌شود. بهترین، مفیدترین و ارزان‌ترین ترین ورزش برای افراد بالغ به ویژه افراد سالمند پیاده روی است. توجه داشته باشید که ورزش های تحمل وزن، مثل پیاده روی نقش مهمی در رسوب کلسیم در استخوان‌ها دارند.
راه‌های درمان پوکی استخوان
اگر پس از سنجش تراکم استخوان، تشخیص داده شد که مبتلا به پوکی استخوان هستید، با نظر پزشک خود می توانید تحت درمان های زیر قراربگیرید، درمان های متفاوتی هم اکنون برای پوکی استخوان وجود دارد که هر کدام با توجه به شرایط بیمار، برای وی انجام می گیرد. ازجمله درمان های دارویی، تجویز ترکیبات حاوی کلسیم و ویتامینD، تجویز ترکیبات فلوراید و داروهای کاهنده سرعت پوکی استخوان مانند: اتیدرونال، آلندرونال و… که موارد ذکر شده بسیار پر خرج و گران هستند و تنها موارد اول یعنی کلسیم و ویتامین D قابل دسترس تر، کم هزینه تر و برای عموم قابل استفاده تر است. میزان نیاز کلسیم روزانه حدود 1200 – 1000میلی گرم در روز است.
بهترین زمان مصرف قرص ها و مکمل های کلسیم هنگام شب است. به این دلیل که در شب که ناشتا هستیم، کلسیم خون افت می کند و از استخوان برداشت می شود. کربنات کلسیم که فرم معمولی قرص های کلسیمی است، با غذا بهتر جذب می شود. در صورتی که نیاز به مصرف بیش از یک قرص کلسیم در روز نیاز باشد، به هیج وجه نباید دو قرص در یک وعده مصرف شود. زیرا جذب کلسیم در روده محدود و حداکثر پانصد میلی گرم در یک وعده است. بهترین زمان مصرف بعدی پس از شام (جهت مصرف قرص کلسیم) ، صبح بعد از صبحانه است، چرا که مصرف قرص های کلسیم پنجاه درصد جذب آهن رژیم غذایی را کاهش می دهد و صبحانه دارای حداقل آهن موجود در رژیم غذایی است، پس بهتر است کلسیم همراه با ناهار مصرف نشود.
ویتامین D با افزایش جذب کلسیم از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند برای تامین آن هر روز 30 15 دقیقه در مقابل نور مستقیم خورشید قرار بگیرید، تابش نور خورشید از پشت شیشه تأثیری ندارد.
درمان‌های غیردارویی پوکی استخوان
1. فیزیوتراپی:
فیزیوتراپی، با به کارگیری تمرین ها و استفاده از وسایل ورزشی درمانی و روش‌های مؤثر در حفظ شرایط بدنی ایده آل متناسب با افراد مبتلا و تصحیح فعالیت های بدنی آنان، از درمان های بسیار مؤثر محسوب می‌شود.
یکی از دستگاه های مورد استفاده در فیزیوتراپی پوکی استخوان مگنتوتراپی است. یکی از موارد استفاده از مگنتوتراپی تأثیر آن بر جوش خوردن شکستگی استخوان است. بافت استخوانی تا سن 35 سالگی تشکیل شده و پس از آن توده استخوانی کم کم شروع به کاهش می‌کند. عوامل تغذیه ای به خصوص دریافت کلسیم، سطح فعالیت های فیزیکی و فاکتورهای ژنتیک در این فرایند اهمیت دارند. از موارد دیگر استفاده از مگنتوتراپی می‌توان از کاربرد آن در درمان استئوپوروز و یا پوکی استخوان یاد کرد. امواج با فرکانس پائین الکترومگنتیک باعث القاء جریان های الکتریکی در استخوان شده و ترا کم استخوان را افزایش می دهند. همچنین امواج الکترومگنیک اثرات ثانویه دیگری نیز دارد که در حفظ ساختار استخوان به طور غیرمستقیم نقش عمده ای دارد:
• تقویت تبادل یونی سلول
• افزایش جریان خون
• ایجاد مویرگ های خونی جدید
• افزایش مصرف ا کسیژن در سلول ها
• افزایش 200 درصدی میزان ا کسیژن خون
• تحریک پاره ای از سلول های استخوان ساز در جهت استخوان‌سازی
2. آب درمانی:
آب درمانی شیوه ای از معالجه است که با استفاده از تمرینات و اجرای حرکات و نرمش های خاص در آب به توانبخشی مختلف کمک می‌کند. تمرین درمانی در آب ترکیبی از تمرین در آب و فیزیوتراپی است. اساس این نوع معالجه سبک شدن بدن به هنگام غوطه وری در آب است و به همین دلیل سالمند قادر است عضلات و اندام های خود را با مصرف نیروی کمتری به حرکت در آورده و در واقع چون فشار روی مفاصل کاهش پیدا می‌کند در اجرای حرکات درد کمتری احساس می‌شود.
تداخلات دارویی:
مصرف همزمان کلسیم با فیبرهای غلات، سبوس، حبوبات و ریواس و اسفناج جذب کلسیم را کاهش می‌دهد. مصرف همزمان گلی کوزید های قلبی (دیگوکسین دیژیتوکسین) با شیر ولبنیات یا غذاهای حاوی کلسیم ممکن است آریتمی (ریتم غیرنرمال قلب) ایجاد کنند. شیرین بیان، هیپوکالمی (کاهش پتاسیم) را القاء کرده و موجب افزایش مسمومیت از دیگوسین می‌شود. کربوهیدرات زیاد موجب کاهش جذب دارو می گردد. کاهش دهنده های فشار خون (ضد آریتمی، درمان آنژین) داروهای بلوک کننده کانال کلسیم از دسته داروهای محلول در چربی هستند، مصرف همزمان این داروها با آب گریب فروت سبب افزایش عوارض دارو ازجمله کاهش بیش از حد فشار خون، افزایش ضربان قلب و وازودیلاتوری (گشاد شدن رگ) می گردد.
لوزارتان (داروی کنترل فشار خون) دیگوسین (داروی بیماری قلبی) به علت تداخل در متابولیسم کبدی مصرف همزمان این داروها با گریب فروت منع شده است. مصرف مکمل کلسیم با بسیاری از داروها ازجمله آنتی بیوتیک ها و داروهای کاهش دهنده فشارخون تداخل پیدا می‌کند. یعنی اگر این مکمل را با داروهای نام برده به طور همزمان مصرف کنید، هم جذب کلسیم در بدنتان را مختل کرده اید و هم اثر داروی مصرفی تان را کاهش داده اید.
امیدواریم که این مطلب نیز برای شما مفید بوده باشه و با رعایت کردن موارد گفته شده در بالا و داشتن یک سالم دچار پوکی استخوان نشوید و اگر هم دچار هستید توانسته باشیم کمکی برای بهبود شما و درمان پوکی استخوان عزیزان هم وطن کرده باشیم.