تمامی رگ‌ها و گره‌های سیستم عصبی مرکزی در غلاف‌هایی ساخته شده از میلین (که به عملکرد عصب کمک می‌کند) قرار دارند؛ حال بیماری ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری لاعلاج سیستم عصبی مرکزی است که میلین را تحریک کرده و باعث ظهور پلاک یا ضایعات می‌شود و بر روی مغز، نخاع و اعصاب بینایی تاثیر می‌گذارد.
علت دقیق بیماری ام اس مشخص نیست؛ هر چند عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند در این امر دخیل باشند. علائم بیماری MS بستگی به این دارد که کدام قسمت از سیستم عصبی را مورد هدف قرار دهد. مشکلات رایجی که ممکن است این بیماری داشته باشد شامل خستگی، مشکلات حرکتی، مشکلات جنسی، یبوست، درد، تغییرات شناختی، تغییر احساسی و تغییرات عضلانی و بینایی است.
آشنایی با بیماری ام اس
مولتیپل اسکلروزیس بیماری است که می‌تواند مغز و نخاع را تحت تاثیر قرار دهد و باعث ایجاد طیف گسترده‌ای از علائم احتمالی از جمله مشکلات بینایی، حرکت بازو یا پا، مشکلات احساسی یا تعادلی در فرد شود.
این بیماری به صورت مادام العمر بوده و گاهی اوقات می‌تواند باعث ناتوانی‌های جدی در فرد شود؛ البته در برخی مواقع نیز ممکن است خفیف باشد. در بسیاری از موارد امکان درمان علائم بیماری ام اس وجود دارد. این بیماری معمولا در بین افراد 20 تا 30 ساله تشخیص داده می‌شود اما در هر سنی ممکن است ایجاد شود و زنان حدود 2 تا 3 برابر بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند.
علائم ایجاد بیماری ام اس
علائم MS در افراد مختلف متفاوت خواهد بود و همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، می‌تواند بر روی هر قسمت از بدن تاثیر بگذارد.
علائم اصلی بیماری ام اس عبارت از موارد زیر است:
• خستگی
• مشکل در راه رفتن
• مشکلات بینایی مانند تاری دید
• مشکلات کنترل مثانه
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن در قسمت‌های مختلف بدن
• سرگیجه
• سفتی و اسپاسم عضلات
• مشکلات موجود در تعادل و هماهنگی
• مشکلات تفکر، یادگیری و برنامه ریزی
علائمی که در این بیماری کمتر شایع بوده نیز شامل موارد زیر است:
• میگرن
• مشکلات گفتاری
• لرزش بدن
• تشنج
• از دست دادن شنوایی
• خارش بدون علت
با گذشت زمان نیز علائم ثانویه این بیماری می‌تواند ایجاد شود که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر است:
• مشکلات مثانه و روده
• تنفس دشوار
• پوکی استخوان
• ضعف عضلانی
• مشکل در بلع
• مسائل مربوط به سلامت جنسی
بسته به نوع MS علائم ممکن است به مرور زمان کمتر و یا بدتر شود. اگر موارد اشاره شده را به صورت مستمر در خود مشاهده می‌کنید و نگران هستید، بهتر است به یک پزشک عمومی مراجعه کنید؛ اما یادتان باشد که علائم اولیه اغلب دلایل دیگری نیز دارد و لزوماً نشانه ام اس نیستند.
برای مشاهده محصولات ارتوپدی و توانبخشی کلیک کنید.
در صورتی که پزشک عمومی به علائم موجود مشکوک شد، شما را به یک متخصص مغز و اعصاب ارجاع داده و پس از آن آزمایشاتی همچون اسکن MRI و غیره تجویز خواهد شد تا در صورت وجود بیماری مراحل آن تشخیص داده شود.
علت بروز بیماری ام اس
عواملی که باعث بروز بیماری ام اس می‌شوند شامل موارد مختلفی است. همان‌طور که می‌دانید ام اس یک بیماری خود ایمنی است و این بیماری زمانی رخ می‌دهد که مشکلی در سیستم ایمنی بدن رخ دهد و سیستم عصبی به اشتباه به یک قسمت سالم از بدن حمله کند که در این حالت مغز یا نخاع سیستم عصبی آسیب پیدا می‌کند.
در بیماری ام اس سیستم ایمنی، به لایه‌ای از عصب‌ها که تحت عنوان غلاف میلین احاطه شده و از آن‌ها حفاظت می‌کند، حمله کرده و باعث آسیب و زخم غلاف اعصاب زیرین می‌شود به این معنی که پیام‌هایی که در امتداد اعصاب حرکت می‌کنند کند یا مختل می‌شوند.
اینکه دقیقا چه عواملی باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به این طریق عمل کند مشخص نیست؛ اما بیشتر کارشناسان فکر می‌کنند ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در این امر دخیل است. به عنوان مثال حدود ده تا پانزده درصد مبتلایان ام اس در یکی از بستگان خود همچون مادربزرگ، عمه، عمو و یا پسر عموی خود فردی مبتلا به ام اس دارند. خطر ابتلا به ام اس در کودکان بسیار کم بوده و تقریبا حدود سه تا پنج درصد است.
عوارض بیماری ام اس
عوارضی که این بیماری بر روی انسان ایجاد می‌کند شامل موارد زیر است:
• خستگی :
یکی از عوارض جانبی و رایج بیماری ام اس خستگی است. برای جلوگیری از خستگی می‌توان این موارد را انجام داد: فراتر از محدودیت‌های خود عمل نکنید، در مصرف انرژی بدن خود صرفه جویی کنید، برخی از داروهای مناسب را به جهت پیشگیری از این بیماری مصرف کنید، کارهای درمانی انجام دهید و به درستی دلایل بروز خستگی خود را بررسی کنید.
• تغییر در روابط :
برخی از افراد مبتلا به ام اس تحت تاثیر روابط عاطفی قرار گرفته و دچار استرس، افسردگی و اضطراب می‌شوند که این امر تاثیر منفی بر روی روابط آن‌ها می‌گذارد. فرد مبتلا به ام اس و همسر وی باید در مورد تاثیر بیماری و اینکه چه تغییراتی ممکن است در آینده ایجاد شود با پزشک صحبت کنند زیرا ممکن است فرد مبتلا به ام اس به کار در خانه یا حتی کار نکردن محدود شود که این امر باعث ایجاد مشکل اقتصادی خواهد شد.
• مشکلات تحریک جنسی :
ام اس می‌تواند بر اعصاب اندام‌های تولید مثل تاثیر بگذارد که این امر منجر به تغییر در عملکرد جنسی می‌شود. کاهش زمان تحریک، کاهش میل جنسی یا تغییر واکنش ارگاسم در این بیماری غیرمعمول نیستند، در کنار این موارد خستگی نیز میل جنسی را کاهش می‌دهد. بسیاری از افراد مبتلا به ام اس دچار افسردگی می‌شوند که این امر کیفیت روابط آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث کاهش میل جنسی شود. انجام مشاوره و درمان حرفه‌ای برای اینگونه زوج‌ها امری لازم و ضروری است.
• مشکلات نعوظ :
برخی از مردان مبتلا به ام اس ممکن است دچار مشکلات نعوظ شوند که این امر می‌تواند به دلیل خود بیماری و یا عوارض جانبی برخی از داروهای درمانی یا مشکلات روانی همچون افسردگی باشد. درمان‌های این مشکل می‌تواند شامل مواردی همچون مشاوره، مصرف دارو و غیره باشد.
• مشکلات کنترل مثانه :
علائم این بیماری شامل: تکرر ادرار، تمایل به ادرار غیرارادی و عدم توانایی تخلیه کامل مثانه است. استراتژی‌های مربوط به مدیریت مشکلات مثانه عبارتند از: نوشیدن مایعات کافی، برنامه ریزی‌های صحیح برای مصرف مایعات در طول شبانه روز، محدود کردن کافئین و الکل، مصرف پدهای یک بار مصرف، مصرف داروهای مناسب و غیره.
• عفونت‌های ادراری :
برخی از افراد مبتلا به ام اس در برابر عفونت‌های مکرر مجاری ادراری آسیب پذیر هستند. علائم این بیماری شامل: تکرر ادرار، ادرار تیره و بدبو، حرارت بالای ادرار، درد و غیره است.
• یبوست :
افراد مبتلا به ام اس بیشتر دچار یبوست می‌شوند و برای تشخیص صحیح باید به پزشک مراجعه کنند. استراتژی‌های کنترل یبوست شامل: رژیم غذایی با فیبر بالا، نوشیدن مایعات کافی، انجام فعالیت‌های بدنی، انجام درمان‌های پزشکی و غیره است.
• درد :
درد در بیماری ام اس می‌تواند به دلیل شرایط عصبی یا بیماری‌های ثانویه باشد مانند مشکلات عضلانی ناشی از تغییر وضعیت بدن یا اسپاستیک. ماهیچه‌های ضعیف پا معمولا باعث درد و ایجاد درد در ناحیه کمر یا زانو می‌شوند اما مبتلایان ام اس ممکن است در هر جایی درد داشته باشند. استراتژی‌های کنترل درد شامل: مصرف دارو، انجام درمان‌های فیزیکی، انجام تکنیک‌های آرامشی همچون یوگا و غیره است.
• مشکلات عضلانی :
گرفتگی عضلات، اسپاسم، ضعف، لرزش و سفتی عضلات از علائم رایج MS است. استراتژی‌های مدیریتی برای مشکلات عضلانی شامل: مصرف دارو، انجام ورزش، انجام فیزیوتراپی، درمان‌های فیزیکی و غیره است.
مراحل تشخیص بیماری ام اس
در حالت کلی هیچ آزمایش خاصی برای MS وجود ندارد؛ اما تشخیص بیماری ام اس اغلب با مشاهده علائم و نشانه‌های مشابه امکان پذیر است و پزشک باید یک شرح حال پزشکی و معاینه کامل را شروع کند.
در بیشتر موارد پزشک انجام آزمایشات زیر را به افراد توصیه می‌کند:
• آزمایش خون : آزمایش خون یکی از آزمایشاتی است که در صورت مشاهده علائم ام اس به یک فرد توصیه می‌شود. این آزمایشات به جهت بررسی علائم مرتبط با بیماری MS توصیه می‌شود و ممکن است در تشخیص بیماری نیز کمک کند.
• پونکسیون کمری : در این آزمایش نمونه کوچکی از مایع مغزی نخاعی برای تجزیه و تحلیل بیشتر از نخاع خارج می‌شود. این نمونه می‌تواند ناهنجاری‌هایی را در آنتی بادی‌های مرتبط با ام اس نشان دهد. یک ضربه نخاعی نیز می‌تواند باعث عفونت و سایر شرایط و علائم مشابه با MS باشد.
• MRI : این آزمایش می‌تواند نواحی MS که ضایعات مغز و نخاع را نشان دهد مورد آزمایش قرار دهد. برای برجسته کردن این ضایعات از یک ماده حاجب تزریق وریدی استفاده می‌شود که نشان می‌دهد بیماری در چه مرحله‌ای فعال است.
• انجام آزمایش‌های احتمالی : انجام آزمایشاتی که سیگنال‌های الکتریکی تولید شده توسط سیستم عصبی را در پاسخ به محرک‌ها ضبط می‌کنند. در این آزمایش می‌توان از محرک‌های بینایی یا محرک‌های الکتریکی استفاده کرد. در این آزمایشات یک الگوی بصری متحرک مشاهده می‌شود یا تکانه‌های الکتریکی کوتاه مدتی به اعصاب پاها یا بازوها وارد می‌شود، الکترودها می‌توانند سرعت حرکت اطلاعات در مسیرهای عصبی را اندازه گیری کنند.
در اکثر افراد مبتلا به ام اس تشخیص نسبتاً ساده و مبتنی بر الگویی از علائم سازگار با بیماری وجود دارد که توسط اسکن‌های تصویربرداری مغز مانند MRI تایید می‌شود. تشخیص MS می‌تواند در افرادی که علائم غیرمعمول یا بیماری پیش رونده دارند دشوارتر باشد. در این موارد آزمایش بیشتر با تجزیه و تحلیل مایع نخاعی، پتانسیل برانگیخته و تصویربرداری اضافی لازم است.
روشهای درمانی و پیشگیری از بیماری ام اس
اگرچه هیچ درمانی برای بیماری ام اس وجود ندارد، اما هدف از درمان این است که تعداد عودها یا حملات را کاهش داده و در صورت بروز علائم از شدت آن‌ها کاست که برای تحقق این امر داروهایی تزریقی تجویز می‌شوند. از دوزهای بالای استروئیدها به صورت وریدی یا خوراکی برای درمان عود بیماری استفاده می‌شود.
از داروهای اصلاح کننده بیماری همچون تریفلونوماید، فینگولیمود، گلاتیرامر، اینترفرون بتا 1a، اینترفرون بتا 1b، پگینترفرون بتا 1 a، آلمتوزوماب، داکلیزوماب و ناتالیزوماب برای کاهش فعالیت و پیشرفت بیماری ام اس استفاده می‌شود.
ممکن است انواع مختلفی از داروها برای مشکلاتی همچون مشکلات مثانه یا روده، خستگی، درد، افسردگی، اضطراب، اسپاسم عضلات، اختلال عملکرد جنسی، مشکلات بینایی، مشکل در راه رفتن و استرس استفاده شود اما هیچ یک از این موارد برای بهبود واقعی تاثیری ندارند و بهتر است از برنامه‌های توانبخشی همچون فیزیوتراپی و کاردرمانی برای کمک به افراد مبتلا استفاده کرد.
برای مشاهده محصولات کمک حرکتی کلیک کنید : ویلچر ؛ عصا ؛ واکر ؛ بالابر بیمار
راه‌های دیگر به جهت کاهش علائم این بیماری شامل موارد زیر است:
• تزریق واکسن آنفولانزا
• اجتناب و به حداقل رساندن استرس
• اجتناب از گرما همچون جکوزی و دوش آب گرم
• انجام ورزش مناسب
• انجام تمرینات کششی عضله
• و غیره
درک هر مرحله از بیماری ام اس می‌تواند به افراد کمک کند تا آشنایی بیشتر با پیشرفت بیماری داشته باشند و بتوانند به دنبال بهترین درمان باشند. منظور از درمان مدیریت علائم و کند کردن روند پیشرفت بیماری است.
علاوه بر این موارد داشتن یک رژیم غذایی سالم، کاهش سطح استرس و ورزش منظم می‌تواند به پیشگیری و درمان ام اس کمک کند. با مشاوره مستقیم با پزشک بسیاری از افراد می‌توانند یک برنامه درمانی پیدا کرده و به مدیریت علائم و پیشگیری از این بیماری بپردازند.