هر آنچه که لازم است در مورد دیابت بدانیم

دیابت از زیاد بودن و ته نشین شدن مقدار قند یا گلوکز در خون اتفاق می­ افتد. بدن برای استفاده از قند موجود در مواد غذایی نیاز دارد که ساختار قند را تغییر دهد و به واحدهایی تبدیل کند که برای ارگان­ها و سلول­های بدن قابل استفاده باشد تا از آن تغذیه کنند. این فرایند توسط هورمون انسولین اتفاق می­افتد و در بدن بیماران دیابتی هم مقدار ترشح هورمون اسولین کم یا ناچیز است.

دیابت به طور کل به دو نوع یک و دو تقسیم می­شود. نوع یک مخصوص بیماران ارثی و نوع دوم برای افرادی اتفاق می­افتد که به هر دلیلی بدنشان از نظم پیشین تبعیت نمی­کند. برای دیابت نوع دوم علائمی وجود دارد که می­توان با مشاهده­ و دقیق شدن روی آن‌ها، از دیابت پیشگیری کرد یا بعد از ابتلا به آن، بیماری را تحت کنترل داشت. این بیماری برای عده­ای خطرناک­تر بوده و نیاز به مراقبت بیشتری دارد.

بیماری دیابت چیست؟

بیماری دیابت به معنی بیش از حد معمول بودن قند خون یا گلوکز است. در حالت عادی همیشه مقدار معقولی قند در خون بدن وجود دارد تا به عنوان ماده­ای مفید برای منبع انرژی و تغذیه­ی بدن از آن استفاده شود. اما مقدار بیش از حد آن، یعنی بالاتر از 126 میلی ­گرم خطرناک بوده و فرد را دچار آسیب ­هایی می­کند که در ادامه به آن پرداخته می­شود.

البته که قند خون همیشه مقدار ثابتی نیست و برای همه­ ی افراد بالا و پایین می­شود؛ اما وقتی قند یا گلوکز در خون فردی همیشه بیش از مقدار عادی باشد و برای مدتی طولانی برای سوخت و ساز بدن سوخته نشود،  می­گوییم فرد دچار بیماری دیابت شده است و باید رعایت­ها و مراقبت­هایی را انجام دهد.

به طور مثال باید به صورت روزانه قبل از صبحانه و به صورت ناشتا قند خون خود را به وسیله­ ی دستگاه، چک کند تا بسته به آن مقدار فعالیت و تغذیه­ ی شیرین داشته باشد. قند خون زیر 100 عادی است، بین 100 تا 126 مقدار معقولی است اما می­تواند نشانه­ی دیابت باشد و قند خون بالاتر از 126 در آزمایش­های متعدد در روز­های متفاوت به معنای دیابت است.

دیابت به طور کلی به دو نوع تقسیم می­شود. اولین نوع دیابت، نوع ارثی آن است و از طریق ژنیک از نسلی به نسلی دیگر منتقل می­شود. در این نوع، فرد تقصیری نداشته و برای جلوگیری از آن قادر به انجام کاری هم نیست. نوع دوم دیبات که نوع رایج­تر و معمول­تری است، بر اثر افزایش سن و بی­ تحرکی اتفاق می­ افتد. در واقع عوامل زیادی در شکل­ گیری نوع دوم دیابت مؤثر هستند که در ادامه به آن‌ها می­پردازیم.

میزان خطر بیماری دیابت چقدر است؟

خطرناکی بیماری دیابت به اثرگذاری آن بر روی بدن بستگی دارد. یکی از آثار دیابت بر روی بدن، نارسایی قلبی است. سکته­ ی قلبی یکی از خطراتی است که بیماران دیابتی را تهدید می­کند. از خطرات دیگر می­شود به سکته­ ی مغزی، فشار خون بالا، نارسایی کلیوی و آسیب دیدن سیستم عصبی اشاره کرد.

درباره­ ی مورد آخری، می­ شود به این موضوعات اشاره کرد که در بیماران دیابتی، سیستم عصبی، عملکرد پیشین خود را ندارد و دستورات از اندام­ها و اعضا به مغز و برعکس به خوبی منتقل نمی­شوند.

این قضیه در مورد حس کردن درد، حفظ تعادل هنگام راه رفتن، گرفتن عصب در دست و پاها و… هم صدق می­کند. خصوصاً افرادی که دچار زخم می­شوند، بهبودی خیلی دیرتری نسبت به باقی افراد دارند.

عوامل مختلفی در این مورد مؤثر است اما خون این افراد بند نمی ­آید و لخته ­ای درست نمی­شود که منجر به ترمیم بافت شود. در نتیجه روند بهبود کندتر از یک بدن سالم پیش می­رود. در ادامه­ ی این موضوع، یک زخم ساده و بریدگی کوچک به طور مثال در انگشت پا می­تواند عفونت کرده و باعث قطع شدن آن انگشت یا کل پا شود.

البته همانطور که گفته شد لخته سازی، عملکرد عادی بدن است تا در مواقع زخم و جراحت خونریزی را بند آورد، اما دیابت باعث می­شود خون در محل و در زمان متفاوت دیگری لخته شود که کاملاً خطرناک و منفی است. یکی از این موارد همان لخته شدن و انسداد جریان خونی است که به مغز بیمار می­رسد و او را چار سکته­ ی قلبی می­کند.

علاوه بر خطراتی که جان بیمار را از سمت مختل شدن عملکرد داخلی بدن تهدید می­کنند، عوامل خارجی دیگری هم هستند که بیماری را تحت الشعاع قرار داده و در صورت عدم رسیدگی، برای فرد خطرناک محسوب می­شوند.

به طور کل همه­ ی افراد وقتی چیزی می­خورند یا می­ نوشند، هورمون انسولین در بدن آن‌ها ترشح می­شود تا قند موجود در مواد خوراکی را به اصلاح بشکند و آن را به قالبی که مورد نیازش است تبدیل کند تا مورد استفاده و تغذیه قرار گیرد.

در واقع انسولین، قند موجود در غذا را تغییر داده و برای استفاده­ی سلول­های بدن آماده می­کند. در بدن افراد دیابتی اما چنین نیست. در بدن این افراد یا مقدار خیلی اندکی از این هورمون ترشح می­شود و یا اصلاً ترشح نمی­شود.

در نتیجه این افراد نیاز دارند تا به صورت دستی، نیاز انسولین بدن خود را تأمین کنند. در صورت تأمین نکردن و انجام ندادن این کار، قند خون بالا رفته و دیابت به یک بیماری کنترل نشده تبدیل می­شود.

عوامل مؤثر در مبتلا شدن به بیماری دیابت

همانطور که گفته شد، نوع اول یا تیپ یک دیابت، ارثی است و عامل مشخص و ناپرهیزی­ای در کار نیست. البته که جغرافیا و یا بیماری­های خود ایمنی هم در نوع اول بیماری دیابت نقش دارند.

اما نوع دوم دیابتکه دقیقاً از ناپرهیزی و رعایت نکردن ایجاد می­شود، عوامل شکل­ دهی متعددی دارد.

1. بی تحرکی
2. چاقی بیش از حد یا حتی اضافه وزن ؛ هر چقدر فرد چاق­تر باشد، سلول­هایش مقاومت بیشتری به انسولین نشان می­دهند.
3. تجمع چربی در ناحیه­ ی شکم
4. افزایش سن (چه سالمندان و چه سن بالاتر از 45)
5. استرس
6. عوارض دارویی
7. تغذیه­ ی نامناسب
8. فشار خون بالا
9. کلسترول خون و تری گلیسیرید بالا
10. ژنتیک
11. نارسایی در کارکرد لوزالمعده
12. سندرم تخمدان پلی کیستیک در بانوان
13. سیگار کشیدن

دیابت برای چه افرادی خطرناک است؟

همانطور که در قسمت قبل ذکر شد، عواملی در ایجاد شدن بیماری دیابت مؤثر هستند. طبیعتاً افرادی که این عوامل را در زندگی و بدن خود دارند، گزینه­های محتمل­ تری برای گرفتار شدن به دیابت محسوب می­شوند.

اما به طور کل می­توان گفت یکی از اصلی­ ترین هدف­ها برای این بیماری، افرادی با سن بالا هستند. به طول کل با افزایش سن، انواع نارسایی ­ها و بیماری­ها در بدن بروز پیدا می­کنند و سلامت را به خطر می­ اندازند.

سلامتی کامل نداشتن اعضا و ارگان­های بدن، خود می­تواند دلیل بروز بیماری­های دیگر باشد. منظور از مقوله ­ی سن در مورد بیماری دیابت، 45 سال به بالا است.

همچنین یکی از این بیماری­هایی که می­تواند در واقع ربطی به سن فرد نداشته باشد، فشار خون است. فشار خون برای خیلی از افراد با هر سن و موقعیتی پیش می­ آید و در کنار دیابت، ترکیب خطرناکی می­سازد. این دو بیماری عملکرد مخرب یکدیگر را تشدید و تکمیل می­کنند.

همچنین افرادی که به هر دلیلی نشانه­ های دیابت را دارند تحت خطر این بیماری هستند. نشانه­ های دیابت شامل تکرر ادرار، تشنگی، ضعف و خستگی بیش از حد، تاری دید، کاهش وزن بدون دلیل، نامنظمی عملکرد روده، بهبود دیر زخم­ها، تیره شدن پوست در ناحیه­ ی گردن، عفونت دستگاه ادراری و… است. در نتیجه با کنترل نکردن و مراقب نبودن، ممکن است این نشانه­ ها به بیماری دیابت تبدیل شوند. برای جلوگیری از این اتفاق نیاز است که چکاپ پزشکی هر چندوقت یک بار انجام شود.

افرادی که دیابت در ژنتیک آن‌ها موجود است و نزدیکان آن‌ها مبتلا به این بیماری بوده اند، در خطر این بیماری قرار دارند و این خطر هم شامل نوع اول دیابت می­شود و هم نوع دوم آن.

همچنین افرادی که تحرک کمی دارند یا وزنشان زیاد است و در طول هفته مقدار خوبی فیبر و سبزیجات و میوه مصرف نمی­کنند، عملاً در معرض خطر قند خون بالا قرار دارند.

بانوانی هم که در طول دوران بارداری خود دچار دیابت حاملگی شده و یا نوزادانی با وزن بیش از 4 کیلوگرم به دنیا آورده‌اند، در معرض خطر دیابت نوع دوم هستند.

جمع بندی و نتیجه گیری

دیابت یک بیماری شاید رایج اما قابل کنترل است. عوامل متعددی هستند که به شکل ­گیری دیابت منجر می­شوند اما این عوامل، علائمی هم دارند و می­شود با دقت و کنترل این نشانه­ها، متوجه بیماری شد و برای درمان آن اقدام کرد. چرا که دیابت بخش نهان و خاموشی هم دارد و ممکن است فرد قربانی را متوجه حضور خود نکند.

البته که عواملی مانند افزایش سن و موارد ژنتیکی و موروثی، نقشی در پیشگیری از ابتلا ندارند اما می­شود آن را زیر کنترل داشت تا بیش از این بدن را تخریب نکند. بیماران دیابتی باید مراقبت­های خود را تا آخر عمر خود انجام دهند و همیشه از مقدار قند خون موجود در بدن خود را به وسیله ­ی دستگاه مطلع باشند.