آپاندیس زائده کوچک و لوله‌ای شکلی است که از ابتدای روده بزرگ جدا می‌شود و در قسمت پایین سمت راست شکم قرار می‌گیرد. این زائده کوچک به انتهای سکوم وصل شده و جدار آن از مقدار زیادی بافت لنفاوی تشکیل شده است. طول آپاندیس بین ۱۰ تا ۱۲ سانتی‌متر بوده و قطر آن کمتر از شش میلی‌متر است. عفونت و التهاب در این عضو کوچک منجر به درد شدیدی می‌شود که به آن آپاندیسیت می‌گویند.
عملکرد آپاندیس در بدن انسان
هنوز به صورت دقیق مشخص نیست که کارکرد آپاندیس در بدن چیست. تا سال‌ها گمان می‌رفت که هیچ نقشی در بدن ندارد. برخی بر این باور هستند که در گذشته آپاندیس در بدن انسان نقشی اساسی و مهم ایفا می‌کرده است، ولی با تکامل انسان و با گذر زمان، اهمیت این زایده کوچک شکمی از بین رفته است و امروزه دیگر هیچ اهمیتی برای بدن ندارد. به همین دلیل است که به محض تشخیص عفونت و التهاب می‌توان آن را با عمل جراحی از بدن خارج کرد و هیچ ضرر و عارضه خاصی متوجه بدن نیست.
اما تحقیقات کنونی نشان می‌دهند که چنین چیزی اهمیت زیادی برای جنین انسان و نیز نوزادان و کودکان دارد. سلول‌های غدد درون‌ریز تقریبا در هفته یازدهم رشد جنین در آپاندیس ظاهر می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهند که این سلول‌ها، آمینه‌های بیوژنیک و هورمون‌های پپتیدی مختلفی را تولید می‌کنند که در مکانیسم‌های مختلف بیولوژیکی جنین اهمیت بسیاری دارند. متاسفانه آزمایشات زیادی در این زمینه انجام نگرفته است، چون چنین چیزی در بدن سایر پستانداران وجود ندارد و به راحتی نمی‌توان در این‌باره تحقیق و بررسی کرد.
اما امروزه به نظر می‌رسد که آپاندیس در بدن انسان نقش مهمی در عملکرد ایمنی بدن دارد. کمی پس از تولد نوزاد، بافت لنفاوی زیادی در این زایده کوچک جمع می‌شود که عملکرد آن در دهه‌های دوم و سوم زندگی انسان به اوج می‌رسد. در دهه چهارم زندگی انسان عملکرد این بافت لنفاوی به شدت کاهش پیدا کرده و تقریبا پس از شصت سالگی کاملاً از بین می‌رود.
تحقیقات نشان داده‌اند که در سال‌های اولیه رشد انسان، آپاندیس به عنوان یک عضو لنفاوی عمل کرده، باعث بالغ شدن لنفوسیت‌های نوع بی و نیز تولید آنتی‌بادی‌های مشهور به ایمونوگلوبین نوع اِی می‌شود. همچنین بررسی‌های علمی به این نتیجه رسیده‌اند که آپاندیس در تولید نوعی از مولکول‌ها نقش دارد که به حرکت لنفوسیت‌ها به سوی مکان‌های مختلف بدن کمک می‌کنند.
آپاندیسیت و علل آن
آپاندیسیت عبارت است از مسدود شدن و ملتهب شدن زایده آپاندیس که باعث درد شدید در ناحیه شکمی می‌شود و اگر به موقع به آن رسیدگی نشود، می‌تواند منجر به ترکیدن کیسه آپاندیس و حتی مرگ بیمار شود.
درد آپاندیسیت ممکن است به صورت گرفتگی خفیفی شروع شود که با گذشت زمان، شدیدتر و طولانی‌تر می‌شود. این درد می‌تواند ابتدا و پیش از حرکت به سوی قسمت پایین سمت راست شکم، در قسمت بالای شکم و یا اطراف ناف احساس شود.
هنوز چندان مشخص نیست چه چیزی باعث می‌شود چنین بیماری رخ دهد. دلایل مسدود شدن زایده آپاندیس می‌توانند متعدد باشند، از جمله یبوست، فولیکول‌های لنفاوی بزرگ شده، کرم روده، آسیب تروماتیک، و انواع تومورها. مسدود شدن آپاندیس، باعث تکثیر باکتری‌ها درون این زایده کوچک شده، منجر به عفونت و تورم می‌شود که به صورت درد شکمی بروز پیدا می‌کند.
علائم آپاندیسیت
علایم معمول آپاندیسیت، شروع درد در اطراف ناف و به دنبال آن استفراغ است. ممکن است چند ساعت طول بکشد تا درد به سوی قسمت پایین شکم در سمت راست پیش برود. تحقیقات نشان می‌دهند که اغلب افرادی که دچار آپاندیسیت می‌شوند، این علایم و نشانه‌ها را دارند.
بیمار در اغلب موارد دچار حساسیت شکمی می‌شود. به این معنی که اگر محل درد را فشار بدهد، درد اندکی کاهش پیدا می‌کند، ولی به محض برداشتن فشار از روی شکم، درد به سرعت شدت گرفته، بیشتر می‌شود. درد آپاندیسیت در نوزادان و کودکان، اغلب در سرتاسر شکم پخش می‌شود، در حالی که ممکن است زنان باردار و افراد مسن حساسیت شکمی و درد کمتری داشته باشند.
برای مشاهده محصولات گن بارداری کلیک کنید.
برخی از نشانه‌های اصلی بروز آپاندیسیت عبارتند از:
- درد در قسمت بالای شکم یا اطراف ناف
- درد در سمت راست پایین شکم
- از دست دادن اشتها
- سوءهاضمه
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- یبوست
- تورم شکم
- احساس ناتوانی در دفع گاز معده
- تب خفیف
برای مشاهده محصولات تب سنج دیجیتال کلیک کنید
نشانه‌های پس از ترکیدن آپاندیس در بدن
پس از اینکه زایده آپاندیس پاره می‌شود، بر اساس آنچه در شکم اتفاق می‌افتد، علایم می‌توانند در افراد مختلف، متفاوت باشند.
1-پریتونیت
در ابتدا ممکن است فرد بیمار برای چند ساعت حال بهتری داشته باشد و به خاطر فشار بالای آپاندیس علایم وی از بین برود. در واقع، وقتی باکتری‌ها از روده خارج شده، وارد حفره شکمی می‌شوند، پوشش داخلی شکم و نیز پوشش خارجی اندام‌های شکمی ملتهب می‌شوند. این حالت در علم پزشکی پریتونیت نامی‌ده می‌شود که یک بیماری بسیار جدی است. پریتونیت علاوه بر اینکه بسیار دردناک است، نیاز به درمان فوری دارد. علائم این بیماری بسیار مشابه آپاندیسیت است و تنها در چند مورد متفاوت می‌باشد که عبارتند از:
درد در کل شکم بیمار است.
درد مداوم و شدیدتر از درد آپاندیسیت است.
تب بیمار اغلب بالاتر است.
تنفس و ضربان قلب بیمار سریع‌تر می‌شود.
بیمار می‌تواند علایمی چون لرز، ضعف و گیجی داشته باشد.
بیشتر بدانیم:معرفی انواع بیماریهای قلبی
2-آبسه شکمی
وقتی عفونت در شکم بیمار وجود دارد، بافت‌های اطراف شکم سعی می‌کنند آن را از بقیه حفره شکمی جدا نگاه دارند. چنین عملی اگر موفقیت‌آمیز باشد، باعث ایجاد آبسه در شکم می‌شود که خود، مجموعه‌ای از باکتری‌هاست. علایم آبسه نیز مانند آپاندیسیت است، جز اینکه:
ممکن است درد در یک ناحیه باشد، ولی حتما در قسمت پایینی سمت راست شکم نیست.
درد می‌تواند در کل شکم بیمار باشد.
درد می‌تواند حالتی مبهم داشته باشد و یا تیز و شبیه درد فرو کردن خنجر باشد.
تب معمولاً مداوم است، حتی وقتی که بیمار آنتی‌بیوتیک مصرف کند.
ممکن است بیمار نشانه‌های دیگری مانند لرز و ضعف داشته باشد.
3- سپسیس
در صورت عدم درمان، ممکن است باکتری‌های حاصل از پارگی آپاندیس وارد جریان خون بیمار شده و باعث ایجاد بیماری مهمی به نام سپسیس شوند. سپسیس نوعی التهاب است که در کل بدن بیمار رخ می‌دهد. برخی از علائم این بیماری عبارتند از:
- درجه حرارت پایین بدن
- بالا رفتن ضربان قلب
- نفس کشیدن سریع بیمار
- لرز
- ضعف
- سرگیجه
- فشار خون پایین
چه چیزی باعث ترکیدن آپاندیس می‌شود؟
محققان معتقدند مهم‌ترین دلیل بروز چنین بیماری به خاطر عفونتی است که باعث ایجاد التهاب درون زایده آپاندیس می‌شود. در واقع، وجود باکتری‌های متعدد و فراوان در روده انسان امری بسیار طبیعی است. هنگامی که دهانه زایده آپاندیس مسدود می‌شود، باکتری‌های موجود در آن حبس می‌شوند. این باکتری‌ها بر اساس طبیعت خود به سرعت شروع به تولید مثل کرده و باعث ایجاد عفونت می‌شوند.
اگر این بیماری به موقع تشخیص داده نشود و بیمار تحت درمان قرار نگیرد، باکتری‌های موجود در زایده آپاندیس تجمیع می‌شوند و همین اتفاق باعث بروز فشار و در نتیجه تورم می‌شود. این تورم آنقدر ادامه پیدا می‌کند که خونرسانی به بخشی از زایده آپاندیس قطع شود.
وقتی به دیواره‌ای از آپاندیس خونرسانی نشود، آن دیواره می‌میرد و در نتیجه سوراخ یا پارگی در دیواره مرده ایجاد می‌شود یا به اصطلاح آپاندیس می‌ترکد و فشار شدید باکتری‌های موجود ، آنها را به سمت حفره شکمی می‌راند.
چند نکته مهم درباره آپاندیس و آپاندیسیت
1-اگر بیمار مشکوک به آپاندیسیت، دچار یبوست شده است، به هیچ عنوان نباید از ملین‌ها استفاده کند، چون می‌تواند منجر به ترکیدن آپاندیس و مرگ بیمار شود.
2-اگر بیمار در کنار سایر علایم مشکوک به آپاندیسیت، نمی‌تواند قسمت راست شکم خود را لمس کند و دچار درد و حساسیت شده است، به سرعت باید به پزشک مراجعه کند. چون تعلل در درمان سریع می‌تواند باعث وضعیت خطرناکی در بیمار شده، به مرگ وی منجر شود.
چه مواردی خطر ابتلا به آپاندیس را افزایش می دهد؟
1- سن
آپاندیسیت اغلب بین سنین 15 تا 30 سالگی رخ می‌دهد.
2- جنسیت
آپاندیسیت در مردان بیشتر از زنان شایع است.
3- سابقه خانوادگی
افرادی که سابقه خانوادگی آپاندیسیت دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آن قرار دارند.
آیا می‌توان جلوی بروز آپاندیسیت را گرفت؟
هنوز پزشکان و محققان نتوانسته‌اند راه مطمئن و حتمی برای جلوگیری از بروز آپاندیسیت پیدا کنند، اما احتمال می‌رود با داشتن یک رژیم غذایی سالم و پر فیبر، بتوان خطر آپاندیسیت را کاهش داد. البته هنوز تحقیقات بیشتری در این خصوص لازم است، اما گفته می‌شود در کشورهایی که رژیم‌های غذایی پرفیبرتری دارند، این بیماری کمتر دیده می‌شود. برای داشتن رژیم غذایی پرفیبر باید مصرف میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات مخصوصا عدس و لوبیا، جو دوسر، برنج قهوه‌ای، و غلات کامل را در برنامه غذایی خود گنجاند.
بیشتر بدانیم:چگونه با بدغذایی کودک مقابله کنیم؟