نمونه برداری مغز استخوان یا یوپسی با هدف جمع‌آوری و معاینه مغز استخوان می‌باشد.این اقدام با هدف بررسی سلامت و یا کشف بیماری در مغز استخوان افراد انجام می‌شود.که عموما پس از مشاهده موارد مشکوک در آزمایش خون، این مورد انجام می‌شود.
از نمونه مواردی که پزشکان تصمیم به انجام این آزمایش مگیرند می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- کم‌خونی
- عفونت‌ها
- هموکروماتوز
- کنترل روند درمان بیماری
- بررسی متابولیسم و میزان آهن
- بررسی تب با منشأ ناشناخته
- بعضی بیماری های متابولیک یا مادرزادی استخوان
- تعیین و تشخیص صحیح مرحله یا پیشرفت بیماری
- اختلالات مغز استخوان مانند سندرم میلودیسپلاستیک و میلوفیبروز
- تشخیص بیماری یا وضعیت مربوط به مغز استخوان یا سلول‌های خونی
- سرطان‌های خون یا مغز استخوان شامل لوسمی، لنفوما و مولتیپل‌میلوما
- سرطان‌هایی که از نواحی دیگر گسترش یافته‌اند مانند سرطان پستان به مغز استخوان
- شرایطی که تعداد گلبول‌های خون بیش از اندازه کم یا زیاد باشند مانند لکوپنی، لکوسیتوز، ترومبوسیتوپنی، ترومبوسیتوز، پان‌سیتوپنی و پلی‌سیتمی.
آسپیراسیون و نمونه برداری مغز استخوان نشان میدهد که آیا سلول‌های خونی به حد کافی و مقادیر طبیعی در مغز استخوان تولید می‌شوند یا خیر.
با مغز استخوان آشنا شوید
مغز استخوان به حفره مرکزی استخوان متراکم گفته می‌شود که با آندوستئوم پوشیده شده است.در یک انسان بالغ، مغز استخوان در حدود 5% از کل ماده بدن بدن را تشکیل داده است. محل قرارگیری آن نیز میتواند در دنده‌ها، مهره‌ها،جناغ سینه و همچنین استخوان لگن می‌باشد.مغز استخوان در بدن انسان موظف است تا روزانه 500 بیلیون گلبول قرمز را تولید کند. این بخش بافت نرم و پررگی است و رتیکولر داربست آن را پایه‌ریزی می‌نماید. توجه داشته باشید که بر روی آن نیز سلول‌های گوناگون از جمله سلول‌های خوبی،خونساز و چربی قرار دارد.
توجه داشته باشید که مغز استخوان، با بالا رفتن سن قدرت سازندگی خود را به ندرت از دست میدهد در نتیجه در سنین پیری شاهد ایجاد کم خونی هستیم.
سلول‌های خونساز در مغز استخوان به رنگ قرمز دیده می‌شود که به آن بافت میلوئید نیز می‌گویند، سلول‌های چربی مغز استخوان نیز به رنگ زرد دیده می‌شوند. مغز استخوان نوزادان در بدو تولد تا مرحله بلوغ شامل مغز قرمز است و با رشد و رسیدن به مرحله بزرگسالی، مغز قرمز تنها محدود به مهر‌ها، استخوان جناغ، دنده‌ها و استخوان جمجمه می‌شود و در بقیه قسمت‌ها مغز زرد جایگزین خواهد شد.
آسپیراسیون مغز استخوان
آسپیراسیون که جهت مکش مایع مغز استخوان که ماده‌ای مشابه با خون می‌باشد مورد کاربرد است.در آسپیراسیون، ابتدا پزشک برشی کوچک ایجاد می‌نماید تا ورود سوزن آسان‌تر شود. در این مرحله یک سوزن توخالی از طریق استخوان وارد مغز استخوان می‌شود. توجه داشته باشید که در زمان کشیدن مایع مغز استخوان به درون سوزن، احساس درد ایجاد خواهد شد. مرحله آسپیراسیون چند دقیقه زمان نیاز دارد و با استفاده از آن می‌توان چندین نمونه به دست آورد. در برخی موارد نیز ممکن است به حد لازم، پزشکان موفق به استخراج مایع نشوند که در این صورت به صورت مجدد این فرایند انجام خواهد شد.
بیوپسی مغز استخوان
بیوپسی با هدف استفاده از بافت جامد استخوان انجام می‌شود. تفاوت بیوپسی با آسپیراسیون در اندازه سوزن‌های آنها می‌باشد که سایز سوزن بیوپسی همیشه بزرگتر و متفاوت‌تر است.پزشکان پس از برداشتن بافت کوچکی از بدن میتوانند آن را زیر میکروسکوپ بررسی و موارد غیر طبیعی را شناسایی نمایند.
بیوپسی و آسپیراسیون چه عوارضی دارند؟
- نمونه برداری مغز استخوان یکی از روش‌های بی خطر می‌باشد. اما در برخی موارد نادر میتواند عوارض زیر را به همراه داشته باشد:
- در افرادی که کمبود نوع خاصی از سلول‌های خونی را دارند ممکن از خونریزی بیش از حد صورت بگیرد
- در افراد با سیستم ایمنی پایین، ممکن است شاهد عفونت شویم
- در محل بیوپسی برای برخی افراد، ناراحتی‌های طولانی مدت ایجاد می‌شود
- در برخی شرایط شاهد فرورفتگی استخوان سینه می‌باشیم که طی دم شدید، مشکلات قلبی و ریوی را به همراه خواهد داشت.
- ایجاد حالت تهوع یا نامنظمی در ضربان قلب به دلیل عوارض ناشی از داروهای آرامبخش
آمادگی برای نمونه برداری مغز استخوان
توجه داشته باشید که نمونه برداری مغز استخوان اصولا به صورت سرپایی انجام می‌شود و لازم نیست اقدام بسیار خاصی انجام دهید.
اما در زمان حضور برای انجام نمونه برداری، اگر داروی خاصی مصرف مینمایید حتما پزشک را در جریان قرار دهید. ممکن است برخی داروها خطر خونریزی را افزایش می‌دهند.
در صورت داشتن استرس، حتما شرایط را با پزشک مطرح نمایید. چراکه پزشکان میتوانند علاوه بر داروی بی حسی در محل ورود سوزن از داروی آرامبخش نیز برای شما استفاده نمایند.
پزشک موظف است قبل از نمونه برداری مغز استخواان حتما فشار خون و ضربان قلب شما را مورد بررسی قرار دهد. در برخی افراد لازم است تا بیهوشی به صورت موضعی انجام شود.
بعد از نمونه برداری مغز استخوان چه کنیم؟
حتما توجه نمایید که محل نمونه برداری خون می‌آید در نتیجه حتما برای متوقف نمودن خونریزی باید به محل مورد نظر فشار بیاورید. در محل ورود سوزن نیز باید بانداژ قرار دهید. توجه داشته باشید که در صورت داشتن بی هوشی موضعی باید 10 تا 15 دقیقه روی پشت خود دراز بکشید.
اگر از آرامبخش های وریدی برای شما استفاده نمایند، لازم است تا بخش ریکاوری منتقل شوید. اگر در محل ورود سوزن درد داشتید و تصمیم به استفاده از داروهای مسکن داشتیند، حتما با پزشک خود مشورت نمایید.