لوازم گرما و سرما درمانی
لوازم گرما و سرما درمانی از جمله تجهیزات پزشکی هستند که اغلب افراد برای درمان گرفتگی‌های عضلانی، اسپاسم‌های شدید عضلانی و درمان مشکلاتی نظیر کمر درد، گردن درد و تسکین و کاهش این قبیل دردها مورد استفاده قرار می‌دهند. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که گرما و سرما درمانی یا ترموتراپی چیست؟ برای دریافت پاسخ این سوال با ما همراه باشید تا ابتدا با سرما و گرما درمانی آشنا شوید و در پایان تجهیزات و لوازم این روش درمانی را بشناسید.
گرما و سرما درمانی (ترموتراپی) چیست؟
ترموتراپی (thermotherapy) یا فیزوتوراپی با سرما و گرما یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی فیزیوتراپی می‌باشد که برای درمان بسیاری از بیماری‌ها و عارضه‌ها توسط فیزیوتراپیست یا پزشک تجویز می‌شوند. در این روش درمانی از دما برای بهبود و تسکین درد استفاده می‌شود.
در ترموتراپی از تجهیزات و لوازم گرما و سرما درمانی متنوعی استفاده می‌کنند و با استفاده از تکنیک‌های مختلف و با استفاده از انرژی گرمایی یا سرمایی با توجه به مشکل بیمار و نظر پزشک درد و تنش در قسمت‌های مختلف بدن بیمار را کاهش می‌دهند. انتخاب تکنیک مناسب نقش موثری در روند درمان بیمار دارد.
گرما و سرما درمانی برای چه کسانی مفید است؟
همه می‌توانند از مزایای ترموتراپی بهره‌مند شوند اما این روش برای افرادی که :
- مشکل آرتروز دارند
- دارای جراحت‌های بافتی عمیق هستند
- از سفتی و التهاب ماهیچه‌ها رنج می‌برند
بسیار مفید و کارآمد می‌باشد.
گرما درمانی چیست؟
گرما درمانی در حقیقت استفاده از لوازم گرما درمانی برای افزایش دما در محل دچار گرفتگی و درد می‌باشد. این روش درمان با استفاده از تجهیزات مختلف نظیر کیسه‌های آب گرم، تشک برقی و در موارد پیشرفته با استفاده از چراغ‌های مادون قرمز و لیزر انجام می‌شود.
در این روش درمانی حرارت موضعی موجب افزایش گردش خون، گشاد شدن عروق و تحریک عصبی مویرگ‌ها می‌شود. با افزایش جریان خون، اکسیژن‌رسانی بیشتر به موضوع آسیب دیده می‌رسد و از سوی دیگر سوخت و ساز بدن هم افزایش می‌یابد. به این ترتیب عضلات ناحیه آسیب دیده تحت گرما درمانی کمی شل شده و با کاهش فشار عصبی روی گیرنده‌های عصبی در نهایت درد قطع می‌شود. به علاوه این روش احساس بهتری در بیمار ایجاد کرده و آرامش روحی برای او به همراه خواهد داشت. عموما گرما درمانی به روش‌های زیر انجام می‌شود:
گرما درمانی خشک یا هدایت شده
ساده‌ترین نوع گرما درمانی خشک استفاده از “سونای خشک” می‌باشد. در روش گرما درمانی خشک با استفاده از لوازم گرما و سرما درمانی نظیر ساپورت‌های گرم کننده، پدهای برقی گرمازا، بسته‌های خشک گرما و همانطور که اشاره شد سونای خشک، حرارت مناسبی وارد بدن شده و رطوبت ایجاد کننده درد را از بین می‌رود. گرما درمانی خشک برای افراد دچار التهاب مفاصل و مبتلا به دردهای آرتریتی مناسب است.
گرما درمانی مرطوب
از اولین و قدیمی‌ترین روش‌های گرما درمانی مرطوب در جهان آب‌تنی در چشمه‌های آب گرم معدنی حاوی گوگرد می‌باشد. برخی دیگر از روش‌های گرما درمانی مرطوب استفاده از دستگاه‌های رطوبت‌ساز خانگی، کیسه‌های آب گرم، حمام آب گرم و حوله‌های بخار دیده می‌باشد.
در این روش با استفاده از دستگاه‌های حرارتی یا آب گرم، گرما تا عمق ماهیچه‌ها نفوذ کرده و ناراحتی و درد را تسکین می‌دهد.
کاربردهای گرما درمانی
- کاهش درد مزمن کمر، شانه‌ها و گرفتگی عضلات پا، دست و سایر نقاط بدن
- بهبود کارایی عضلات و راحت شدن حرکت اندام‌ها
- درمان خشکی بدن بیماران
- رفع اسپاسم‌های قاعدگی
- رفع خستگی و بازیابی آرامش روحی و روانی
- زیبایی پوست و درمان مشکلات پوستی مانند آکنه
نکاتی مورد توجه در گرما درمانی
استفاده خودسرانه و بی‌رویه از روش‌های ساده خانگی گرما درمانی می‌تواند عوارضی در پی داشته باشد. پس بهتر است ابتدا درد به صورت ریشه‌ای تشخیص داده شده و بهترین روش درمان توسط پزشک تجویز شود.
در گرما درمانی به هیچ وجه بدون مشورت با پزشک درجه حرارت لوازم گرما درمانی را افزایش ندهید.
گرما درمانی در هر موضع نباید بیش از 20 دقیقه استفاده شود.
در صورت ایجاد تورم و التهاب در موضعی که از گرما درمانی استفاده کرده‌اید سریعا شرایط را با پزشک خود در میان گذارید.
در صورتی که بعد از یک هفته شروع گرما درمانی هیچگونه کاهش دردی احساس نکردیدف مراتب را به پزشک اطلاع دهید.
سرما درمانی چیست؟
اولین و ساده‌ترین لوازم سرما درمانی استفاده از اسپری‌های سرد کننده یا کمپرس یخ برای کاهش تورم، درد پا، دست و سر می‌باشد و اغلب ورزشکاران به ویژه فوتبالیست‌ها بعد از آسیب دیدگی از این روش برای تسکین درد استفاده می‌کنند.
سرما درمانی یا کرایوتراپی یکی از روش‌هایی است که امروزه مورد استفاده پزشکان می‌باشد. در این روش با کاهش جریان خون موضع آسیب دیده، به میزان قابل توجهی تورم و التهاب اطراف مفصل یا تاندون را کاهش می‌دهند و به این ترتیب به صورت موقتی فعالیت عصبی عضو آسیب دیده را کاهش می‌دهند یا به اصطلاح اعصاب آن ناحیه را برای مدت موقتی فلج می‌کنند تا درد کاهش یابد.
امروزه سرما درمانی و استفاده از گازهای سرد یکی از بهترین و اولین روش‌های درمانی است که پزشکان برای جلوگیری از گسترش و درمان موضعی “زگیل نتاسلی (HPV)” استفاده می‌کنند.
انواع سرما درمانی
سرما درمانی هم مانند گرما درمانی روش‌های مختلفی دارد و با استفاده از لوازم سرما درمانی مختلفی به صلاح دید پزشک انجام می‌شود:
سرما درمانی خشک
در سرما درمانی خشک با استفاده از کمپرس آب یخ یا اسپری‌های خنک کننده جریان خون در محل آسیب دیده به صورت موقت کاهش می‌یابد و با کم شدن حساسیت کانال‌های عصبی در نهایت فرد احساس درد کمتری خواهد داشت. برای عمل‌های جراحی یا جراحی‌های فک و دهان برای کاهش درد از کمپرس ژل تسکین دهنده یخ استفاده نمایید.
سرما درمانی مرطوب
سرما درمانی مرطوب شامل حمام یخ، ماساژ مستقیم بدن با یخ و استفاده از اتاق‌های سرد می‌باشد.
مزایای استفاده از سرما درمانی:
- کاهش درد عضلانی
- کاهش تورم و التهاب
- تقویت سیستم عصبی
- جوانسازی و جلوگیری از چین و چروک پوست
- تسریع ریکاوری پس از جراحی
- بهبود کیفیت خواب
- کاهش استرس و افزایش سلامت روحی و روانی
نکاتی مهم در هنگام سرما درمانی
هرگز بدون مشروت با پزشک و به صورت خودسرانه از سرما درمانی استفاده نکنید. زیرا قرار دادن یخ روی پوست ممکن است موجب سوختگی و آسیب‌های بیشتر شود.
برای درمان سوختگی‌های سطحی یا کاهش تورم ناشی از ضربه بهتر است تا رسیدن پزشک یا رسیدن به بیمارستان، تکه‌ای یخ درون حوله پیچیده و آن را روی موضع آسیب دیده قرار دهید.
برای کاهش درد چشم ناشی از ضربه در استفاده از سرما درمانی دقت زیادی به خرج دهید و هرگز کمپرس یخ را بدون مشورت با پزشک استفاده نکنید زیرا ممکن است به بینایی و اعصاب چشم فرد آسیب بزند.
مدت زمان استفاده از سرما درمانی بین 10 تا 15 دقیقه است و بیشتر از این نباید استفاده کرد.
افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی یا فشار خون باید پیش از استفاده از سرما درمانی با پزشک مشورت کنند.
موارد ممنوعیت استفاده ازلوازم گرما و سرما درمانی
گرچه گرما و سرما درمانی مزایای زیادی داشته و در موارد بسیاری تسکین دهنده درد هستند، اما در مواردی ممنوعیت استفاده دارند که در ادامه معرفی شده‌اند:
مواردی که نباید از سرما درمانی استفاده کرد!
استفاده خودسرانه از سرما درمانی برای افراد مبتلا به اختلالات حسی و حرکتی ممنوع ست. زیرا می‌تواند منجر به آسیب بیشتر شود.
افراد مبتلا به دیابت در صورت آسیب دیدگی باید سریعا به پزش مراجعه کنند و استفاده از هرگونه روش‌ها یا لوازم گرما و سرما درمانی جدا خودداری کنند:.
افرادی که گردش خون ضعیفی دارند هرگز نباید از سرما درمانی استفاده کنند.
موارد که نباید از گرما درمانی استفاده کرد!
افرادی که دارای شرایط خاص، نظیر موارد زیر هستند به هیچ عنوان نباید از روش گرما درمانی برای کاهش دردهای عضلانی استفاده کنند:
- افراد مبتلا به دیابت
- افراد مبتلا به درماتیت یا التهاب پوستی
- افراد دچار سوختگی‌های پوستی
- افرادی که به تازگی عمل جراحی انجام داده‌اند.
- افراد دچار مشکلات قلبی و عروقی
- ترومبوز ورید عمقی (تشکیل لخته خون در رگ های عمقی)
- مولتیپل اسکلروزیس(MS)
برای قسمت‌هایی که دچار عفونت، خونریزی ،التهام، تورم یا زخم باز هستند، به هیچ عنوان برای کاهش درد از روش گرما درمانی استفاده نکنید.
هرگز عفونت‌های گوش و گوش درد را با گرما درمانی کاهش ندهید زیرا این روش نه تنها تاثیری ندارد بلکه باعث آسیب به پرده گوش می‌شود.
مدت زمان استفاده از لوازم ترموتراپی
گرچه ترموتراپی بسیار مفید است و برای تسکین و کاهش افراد بسیار موثر است اما نحوه استفاده اصولی از لوازم گرما و سرما درمانی و در مدت زمان مناسب نکته مهمی است که باید به آن توجه داشت.
برخلاف سرما درمانی که باید با صلاح دید پزشک و به صورت محدود انجام شود در استفاده از گرما درمانی محدودیتی وجود ندارد. اما بهتر است به میزان حرارت و مدت زمان آن دقت کنید تا مشکلات جانبی برای شما رخ ندهد. عموما گرما درمانی به مدت 15 تا 20 دقیقه با حرارت متعادل می‌تواند درد را به سرعت کاهش دهد.
البته با توجه به به شرایط بیمار و نوع آسیب دیدگی گاهی گرما درمانی مرطوب استفاده از حمام‌های آب گرم برای مدت 30 دقیقه تا 2 ساعت توسط پزشک تجویز می‌شود. اما به هیچ‌وجه برای مدت زمان طولانی و خودسرانه از سوناهای بخار و سایر روش‌های گرما درمانی استفاده نکنید چراکه می‌تواند خطراتی نظیر گرمازدگی شدید، سوختگی، افزایش ضربان قلب به همراه داشته باشد و در مواردی موجب سکته قلبی و خونریزی داخلی شود.
تجهیزات مورد استفاده در گرما و سرما درمانی
طیف گسترده‌ای از لوازم گرما و سرما درمانی در بازار موجو می‌باشد که بسته به نیاز درمانی افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه تجهیزات گرما دمانی و سرما درمانی معرفی شده‌اند:
لوازم مورد استفاده در گرما درمانی
با توجه به نوع گرما درمانی خشک یا مرطوب از تجهیزات زیر برای افزایش تاثیر موضعی یا عمقی ناحیه آسیب دیده استفاده می‌شود:
- تشک‌های برقی
- کیسه‌های آب گرم
- ژل و پمادهای درمانی حرارت زا
- دستگاه‌های خانگی رطوبت‌زا ( این مورد برای افراد دچار مشکلات تنفسی بسیار توصیه می‌شود)
- دستگاه‌های مجهز به لامپ مادون قرمز
- سنگ‌های داغ درمانی
- ساپورت‌های گرم کننده
- بسته‌های خشک حرارت زا
- چسب کمر
- پدهای برقی گرمازا
تجهیزات مورد استفاده در سرما درمانی
شاید برای استفاده از سرما درمانی اولین روشی که به ذهن افراد می‌رسد استفاده از کمپرس یخ است اما تجهیزات و لوازم زیادی برای استفاده از این روش وجود دارد که عبارتند از:
- اسپری‌های خنک‌کننده
- ماساژ مستقیم با یخ
- حمام یخ
- اتاق سرد
- سونای سرد
- جکوزی سرد
- بسته‌های ژل یخ زده که اغلب حاوی مواد دارویی تسکین‌دهنده نیز هستند.