دستگاه اکسیژن ساز خانگی

دستگاه اکسیژن ساز یا غلیظ کننده اکسیژن که با عنوان تغلیط کننده اکسیژن نیز شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین تجهیزات پزشکی خانگی می‌باشد و اکسیژن مورد نیاز بیمارانی که سطح اکسیژن یا SPO2 خون پایینی دارند را با تغلیط نمودن هوای محیط با اکسیژن خالص تامین می‌کند. استفاده از این دستگاه بسیار ساده می‌باشد و به تخصص خاصی نیاز ندارد.

دستگاه اکسیژن ساز از نمونه فناوری‌های نوین و کاربردی است که وظیفه غلیط کردن اکسیژن را برعهده دارد و برای زندگی شهرنشینی و معضل آلودگی هوا بسیار مفید و کاربردی می‌باشد. هوایی که تنفس می‌کنیم شامل 78% نیتروژن و 21% اکسیژن می‌باشد. این دستگاه وسیله‌ای برقی است که هوای داخل اتاق را درون مخازن زئولیت فشرده می‌کند و تحت شرایط خاص نیتروژن هوا را جدا کرده و اکسیژن خالص‌تر یا اکسیژن پزشکی بالای 95% تولید می‌کند.

انواع دستگاه اکسیژن ساز

دستگاه‌های اکسیژن‌ساز انواع گوناگونی دارند اما در حالت کلی به دو دسته ثابت و قابل حمل تقسیم می‌شوند.

دستگاه اکسیژن ساز ثابت

عموما دستگاه‌ غلیظ کننده اکسیژنی که در منازل استفاده می‌شوند از نوع ثابت می‌باشند و قادر به تولید اکسیژن به صورت پالسی و مداوم هستند. پالسی به این معنا که دستگاه در فواصل زمانی مشخص به صورت مقطعی، میزان اکسیژن مشخصی تولید می‌کنند. در حالت اکسیژن سازی مداوم، دستگاه بدون توقف و یکسره، اکسیژن ایجاد می‌کند.

لازم به ذکر است اکسیژن‌ ساز های ثابت عموما دارای چرخ‌هایی در بخش زیرین دستگاه هستند و قابلیت جابجایی به بخش‌های مختلف خانه یا مکان مورد نظر را دارند. اما جابجایی آنها به سادگی نمونه‌های قابل حمل نمی‌باشد.

دستگاه اکسیژن‌‌ساز‌ قابل حمل (پرتابل)

دستگاه اکسیژن ساز قابل حمل دارای ابعاد وکوچکتر و وزن کمتری نسبت به نوع ثابت می‌باشد. این دستگاه برای راحتی در حمل‌و‌نقل طراحی شده است و اغلب به صورت پالسی اکسیژن تولید می‌کند. در این دستگاه میزان اکسیژن خروجی به صورت دستی و مطابق با نیاز بیمار توسط صفحه کنترلی نصب شده روی دستگاه قابل تغییر و تنظیم است.

بهتر است اکسیژن ساز مورد نیاز بیمار با توجه به توصیه‌های پزشک معالج انتخاب شود تا در استفاده از دستگاه با مشکل مواجه نشوید. انواع مختلفی اکسیژن‌ ساز در بازار موجود می‌باشد و با یکدیگر هیچ تفاوتی از نظر مکانیزم کار ندارند.

تنها تفاوت این دستگاه‌ها در ابعاد، استفاده از باتری در کنار برق مستقیم و وزن دستگاه می‌باشد. دستگاه‌های اکسیژن‌ساز پرتابل قابل تغذیه شدن با برق (AC , DC) و باتری‌ها هستند.
طول عمر باتری یکی از موضوعات حائز اهمیت در استفاده از این دستگاه‌ها می‌باشد. برخی باتری‌ها تنها 1 ساعت قادر به نگهداری شارژ هستند و برخی دیگر تا 8 ساعت هم شارژ نگه می‌دارند. مدت شارژ نگه داشته در دستگاه اکسیژن ساز به نوع مصرف کاربر بستگی دارد.

اکثر دستگاه‌های اکسیژن ساز قابل حمل، دارای سیستم خروجی IMPLUS هستند. این سیستم مجهز به سنسورهایی درون دستگاه بوده که با تشخیص دم و بازدم‌های بیمار در زمان دم، اکسیژن به بیمار می‌رساند و در زمان بازدم مونوکسید کربن حاصل را خارج می‌کند. این سیستم قادر است در مصرف انرژی صرفه‌جویی کرده و تنفس بیمار را تسهیل می‌کند.

چه زمانی استفاده از دستگاه اکسیژن‌ساز نیاز است؟

در حال حاضر بسیاری از مردم از بیماری‌های قلبی، ریوی و دیگر بیماری‌های تنفسی رنج می‌برند. تعداد زیادی از این بیماران می‌توانند از درمان به کمک اکسیژن مکمل برای مراقبت‌های تنفسی در خانه، بیمارستان یا در مراکز پزشکی بهره‌مند شوند.
همچنین بیمارانی که سطح اکسیژن خون آنها از حالت عادی پایین‌تر است نظیر بیماران COPD و پنومونی و ادم ریوی و … برای افزایش اکسیژن خون خود نیازمند اکسیژن تراپی دارند. ساعات استفاده از دستگاه اکسیژن ساز باید توسط پزشک تجویز گردد. ساعات مصرف اکسیژن با توجه به شرایط بیماران بین 1 تا 24 ساعت متغیر می‌باشد.

اجزای تشکیل دهنده دستگاه اکسیژن ساز

دستگاه اکسیژن‌ساز از اجزای مختلفی تشکیل شده است:

فیلترها

این دستگاه دارای سه نوع فیلتر می‌باشد. فیلتر اول از جنس پلی اورتان (ابر صنعتی) می‌باشد و گرد و غیار هوای ورودی را جذب کرده و قابل شستشو می‌باشد. این فیلتر باید هفته‌ای یکبار با آب معمولی و بدون استفاده از ماده شوینده شسته شود.
فیلتر دوم یا فیلتر هپا (HEPA) از جنس کاغذ و در اندازه‌ها و شکل‌های متفاوت می‌باشد. این فیلتر با توجه به مارک دستگاه اکسیژن‌ ساز زمان تعویض متفاوتی دارد.
فیلتر سوم یا فیلتر خروجی یک فیلتر آنتی باکتریال می‌باشد و وظیفه حذف باکتری‌ها و ذرات میکروبی را دارد تا اکسیژن خروجی سالم و مدیکال برای تنفس بیمار باشد.

کمپرسور هوا

کمپرسور، مکش هوای محیط به درون دستگاه و فشرده‌سازی آن را برعهده دارد. کمپرسور اکسیژن ساز اغلب به صورت پیستونی از نوع خشک (Oil Free) هستند. هوای مکیده شده به درون دستگاه پس از عبور از فیلترهای ورودی وارد کمپرسور می‌شود و تحت فشار معینی به درون سیلندرهای زئولیت منتقل می‌شود.کمپرسور بیشترین میزان صدای اکسیژن ساز را تولید می‌کند از این رو در ساخت این دستگاه با روش‌هایی نظیر درون باکس قرار دادن کمپرسور یا سوار کردن کمپرسور روی فنر سعی می‌کنند صدای آن را کاهش دهند.

شیر برقی یا دریچه متحرک

این دریچه دارای چهار مسیر می‌باشد و از یک سمت رابط بین کمپرسور و سیلندرهای زئولیت و از سمت دیگر خروجی اکسیژن می‌باشد. هوای ورودی از دریچه به سیلندرهای زئولیت منتقل شده و از سوی دیگر نیتروژن را از سیلندر و سپس از دستگاه خارج می‌کند.

سیلندرهای زئولیت

دستگاه اکسیژن ساز دارای دو سیلندر که از گرانول‌های زﺋولیت پر شده‌اند، می‌باشد و وظیفه خالص کردن اکسیژن را برعهده دارد.

مخزن اکسیژن

پس از جداسازی نیتروژن و غلیظ شدن اکسیژن، گاز اکسیژن خارج شده در مخزنی به نام مخزن اکسیژن ذخیره می‌گردد و در میزان فشار اکسیژن با استفاده از رگولاتور تنظیم و به سمت خروجی دستگاه هدایت می‌گردد.

فلومتر

فلومتر مشابه خط‌کشی مدرج است که درجه‌بندی برحسب لیتر بر دقیقه می‌باشد و تنظیم اکسیژن خروجی از دستگاه اکسیژن ساز بر حسب لیتر بر دقیقه (LPM) را برعهده دارد. این جز دستگاه در برخش خارجی نصب شده و کاربر با چرخاندن یک شیر به سادگی می‌تواند آن را تنظیم کند.

لیوان مرطوب کننده اکسیژن ساز

بخش خارجی دستگاه، لیوان مرطوب کننده قرار دارد که اکسیژن خروجی از آن عبور کرده و مرطوب می‌شود. مقدار آب مورد نیاز این لیوان روی آن مشخص است و نباید بیشتر یا کمتر از این مقدار آب داشته باشد. لازم به ذکر است باید از آب مقطر برای آب لیوان مرطوب کننده استفاده کرد. همچین هفته‌ای یکبار باید سوراخ‌های نازل شلنگ درون لیوان، توسط سرکه سفید جرم‌زدایی شود و توسط سوزن، سوراخ‌های آن باز شود.

شرایط نگهداری دستگاه تغلیط کننده اکسیژن

هر دستگاهی نیازمند نگهداری می‌باشد و دستگاه اکسیژن ساز هم از این مورد مستثنا نبوده و لازم است برای کارایی بهتر دستگاه و افزایش طول عمر آن نکات زیر مورد توجه قرار گیرند:

• دستگاه‌ را در معرض گردوغبار، کنار پنجره، روی فرش و موکت قرار ندهید.
• از گذاشتن دستگاه نزدیک رادیاتور، بخاری، شومینه و پرده خودداری کنید و اکسیژن ساز را در فاصله 3 متری از این وسایل قرار دهید.
• دستگاه در مسی تابش مستقیم خورشید نگهداری نشود.
• اطراف دستگاه باید حدود 25 سانتی‌متر نسبت به دیوار و سایر لوازم فاصله داشته باشد.
• اکسیژن ساز برای تولید اکسیژن نیازمند هوا می‌باشد از این رو از قرار دادن آن در محیط‌های بسته نظیر کمد و غیره خودداری کنید. زیرا مکش دستگاه دچار مشکل می‌شود.
• دستگاه را همیشه در حالت ایستاده نگه دارید.
• برای تمیز کردن کابینت دستگاه، ابتدا پریز برق اکسیژن ساز را جدا کنید و با استفاده از پارچه یا ابر مرطوب آغشته به پاک کننده رقیق دستگاه را تمیز کنید و از ریختن حلال‌های نفتی روی دستگاه اکیدا خودداری نمایید.
• آب لیوان مرطوب کننده دستگاه باید هر روز یا دو روز یکبار کاملا تعویض شود.
• لیوان مرطوب کننده هر هفته با آب و سرکه شسته شود.
• سوند اکسیژن باید بدون گره و پارگی باشد.

شرایط محیطی مناسب اکسیژن‌ ساز

اکسیژن باید در دمای 10 تا 40 درجه سانتی‌گراد باشد.
میزان رطوبت محیطی که دستگاه در آن قرار دارد باید بین 30تا 85 درصد باشد.
در زمان استفاده از دستگاه باید دور آن به میزان 25 سانتی‌متر خالی باشد.

راهنمای علائم روی دستگاه

O.P : لامپ سبز رنگ نمایش دهنده نمایشگر صحت برق و روشن بودن دستگاه
P.F : لامپ قرمز بروز مشکل در برق ورودی
H.P : لامپ قرمز بیانگر فشار هوایی بالا
L.P : لامپ زد نشان دهنده فشار هوایی پایین

موارد مهم در زمان خرید اکسیژن ساز

ظرفیت دستگاه بر حسب تولید اکسیژن از مهم‌ترین فاکتورهایی است که در انتخاب اکسیژن‌ساز باید مورد توجه قرار گیرد. این مورد مشخص کننده آن است که دستگاه توانایی تانین نیاز درمانی شما را دارد یا نه. تمامی دستگاه‌های تولید کننده اکسیژن بر حسب لیتر بر دقیقه (lmp) هستند و رایج‌ترین ظرفیت دستگاه اکسیزن‌ساز 2 لیتر بر دقیقه می‌باشد که اکثر کاربران از این ظرفیت استفاده می‌کنند.
اندازه و سایز دستگاه اکسیژن ساز فاکتور مهم دیگری است که در هنگام خرید باید مورد توجه قرار گیرد. دستگاه‌های پرتابل موجود در بازار بین 900 گرم تا 9 کیلوگرم وزن دارند. دستگاه‌های سبک برای مصارف بیرون بیمارستان و خانه کاربرد دارند و نسبت به دستگاه‌های بزرگ‌تر قدرت کمتری دارند.
سایر موارد مورد توجه در خرید اکسیژن ساز شامل موارد زیر می‌باشد:

• ویژگی های ظاهری دستگاه و طراحی آن
• مصرف برق
• طریقه انتقال اکسیژن
• میزان تولید صدا

نکات ایمنی استفاده از اکسیژن‌ ساز

• دستگاه به هیچ‌وجه روی سطح نرم قرار نگیرد.
• مواد آتش‌زا در کنار دستگاه اکسیژن ساز قرار ندهید.
• در زمان بروز هشدار، حتما با بخش خدمات پس از فروش شرکت فروشنده، تماس حاصل نمایید.
• در زمان راه‌اندازی به علت وجود خطر شوک الکتریکی و برق گرفتگی تنها تکنسین مربوطه حق باز کردن روکش دستگاه را دارد.
• ابتدا دستگاه را خاموش کنید و سپس لوله اکسیژن را جدا کنید. زیرا در صورت نزدیکی به مواد آتش‌زا امکان آتش‌سوزی وجود دارد.
• از قرار دادن دستگاه در محیط بدون جریان هوا خودداری کنید.
• از تمیز کردن اکسیژن ساز در زمان اتصال به برق خودداری کنید.
• از استعمال دخانیات در نزدیکی دستگاه اکسیژن‌ساز خودداری نمایید.
• پس از 6 ساعت کار، برای افزایش طول عمر دستگاه، به مدت نیم ساعت به دستگاه و بیمار استراحت دهید.