ترومبوفلبیت (Thrombophlebitis) فرآیند التهاب سیاهرگ (قلب) می‌باشد و موجب لخته شدن خون درون سیاهرگ سطحی (اغلب در اندام‌های تحتانی) و انسداد یک یا چند ورید می‌گردد. در حالت اولیه این بیماری ناشی از آسیب یا عفونت می‌باشد. در صورتی که این بیماری به صورت مکرر و در بخش‌های مختلف بدن دیده شود، ترومبوفلبیت مهاجر نامیده می‌شود. در ادامه با رسپینامد همراه باشید تا اطلاعات بیشتری در ارتباط با این بیماری وریدی دریابید.
دلایل لخته شدن خون
همانطور که در مقدمه نیز اشاره شد، لخته خون دلیل اصلی ابتلا به بیماری ترومبوفلبیت می‌باشد. دلایل ایجاد لخته‌های خونی می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- آسیب دیدن سیاهرگ
- اختلال ارثی لخته کننده خون
- فعالیت نداشتن برای مدتی طولانی، مثلاً به دلیل آسیب‌دیدگی یا بستری بودن در بیمارستان
- جراحی
- بی‌تحرکی و عدم فعالیت طولانی مدت
انواع بیماری ترومبوفلبیت و نشانه‌های آن
لخته شدن و گرفتی سیاهرگ‌ها اغلی در پاها رخ می‌دهد. رگ‌های درگیر ممکن است نزدیک به سطح پوست باشند که به آنها ترومبوز سطحی گفته می‌شود. همچنین می‌توانند در عمق عضله باشند که به آنها ترومبوز عمقی یا DVT گفته می‌شود. نوع عمقی این عارضه خطر ابتلا به عارضه‌های جدی را افزایش می‌دهد.
علائم و نشانه‌های ترومبوفلبیت سطحی
- گرما، حساسیت و درد در ناحیه آسیب دیده
- قرمزی و تورم
زمانیکه یک رگ نزدیک به سطح پوست، آسیب دیده باشد؛ ممکن است یک قرمزی سخت دقیقا زیر پوست ناحیه‌ای که لمس می‌کنید، احساس کنید.
علائم و نشانه‌های ترمبوز عمیق
- درد
- ورم
زماینکه یک رگ عمیق در پا تحت تاثیر قرار گرفته باشد، پا متورم و دردناک خواهد بود.
موارد خطر ترومبوفلبیت
عامل‌های زیر خطر ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهند:
- عدم فعالیت برای مدتی طولانی به علت لزوم استراحت مطلق یا سفرهای طولانی با ماشین یا هواپیما
- واریس یکی از علل شایع ترومبوفلبیت سطحی به شمار می‌رود.
- درافرادی که برای درمان بیماری در ورید مرکزی بیمار باطری قلب یا کاتتر کار گذاشته شده باشد. باتری یا کاتتر می‌تواند دیواره‌های رگ را تحریک کرده و جریان خون را کاهش می‌دهد.
- باردار بودن یا به تازگی زایمان کردن
- مصرف قرص ضدبارداری یا درمان جایگزینی هورمونی خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد.
- سابقه خانوادگی ابتلا به اختلال‌های لخته کننده خون یا استعداد لخته شدن خون
- سابقه ابتلا به ترومبوفلبیت
- سابقه سکته مغزی
- سن بالاتر از 60 سال
- چاق بودن یا اضافه وزن داشتن
- ابتلا به سرطان
- استعمال دخانیات
در صورتیکه یک یا چند مورد از عوامل خطر ذکر شده درمورد شما صادق است، پیش از سفرهای طولانی مدت هوایی یا جاده‌ای یا انجام جراحی‌های انتخابی در ارتباط با روش‌های پیشگیری ازابتلا به ترومبوفلبیت با پزشک خود مشورت کنید. زیرا در دوران نقاهت پس از جراحی اجازه حرکت نخواهید داشت و ممکن است به این بیماری مبتلا شوید.
چه زمانی باید به پزشک مراجع کنیم؟
در صورتی که در بدن بویژه پاها رگی متورم، قرمز یا حساس به لمس مشاهده کردید (بویژه اگر یک یا چند مورد از عوامل خطر ترومبوفلبیت در مورد شما صدق می‌کند) سریعا به پزشک مراجعه کنید. در شرایط زیر با اورژانس تماس حاصل فرمایید:
- اگر ورم و درد رگ شدید بود.
- اگر در قفسه سینه احساس درد داشتید و دچار تنگی نفس شدید، سرفه خونی داشتید یا علائم دیگری داشتید که نشان دهنده‌ی حرکت خون به سمت ریه‌ها (آمبولی ریه) باشد.
عوارض جانبی ناشی از بیماری ترومبوفلبیت(Thrombophlebitis)
عوارض ناشی از نوع سطحی این بیماری نادر است. اما اگر به نوع عمقی یا DVT این بیماری مبتلا هستید، خطر عوارض جدی افزایش می‌یابد:
آمبولی ریه
در صورتیکه بخشی از یک رگ عمیق متورم شود، می‌تواند به ریه‌های شما منتهی شده و یک شریان (آمبولیسم) را مسدود کند که این موضوع بطور بالقوه خطرناک است.
سندرم پست فلبیت (Post-phlebetic)
این بیماری که به عنوان سندرم پس از ترومبوز نیز شناخته می‌شود، می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها پش از DVT در فرد ایجاد شود. سندوم پست فلبیت می‌تواند
- درد
- تورم
- و حساسیت
در پای آسیب دیده، ایجاد کند.
روش‌ها و راه‌های موثر برای جلوگیری از بیماری فلبیت
نشستن‌های طولانی مدت در طول پرواز یا سواری با ماشین می‌تواند موجب ایجاد تورم در مچ پا و ران شود و خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهد. بنابراین برای جلوگیری از لخته شدن خون راهکارهای زیر را انجام دهید:
- قدم زدن بزنید.
- اگر در حال پرواز یا سوار قطار یا اتوبوس هستید، هر یک ساعت یکبار بلند شوید و راه بروید .
- اگر در حال رانندگی هستید، هر یک ساعت یا بیشتر توقف و استراحت کنید.
- پاها را به طور مرتب حرکت دهید. مچ پاهایتان را خم کنید یا پاهایتان را با احتیاط به کف زمین یا زیرپایی مقابلتان فشار دهید. این حرکت را هر دفعه حداقل 10 بار انجام بدهید.
- لباس‌های راحت بپوشید.
- برای جلوگیری از کم آبی بدن، مقدار زیادی آب و مایعات غیر الکلی بنوشید.
راه‌های درمان ترومبوفلبیت
اغلب پزشکان برای نوع سطحی این بیماری موارد زیر را توصیه می‌کنند:
- ناحیه دردناک را گرم کنید.
- پای درگیر را بالا بگذارید.
- داروهای بدون نسخه غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAID) مصرف کنید.
- جورات واریس بپوشید.
این عارضه معمولا خود به خود بهبود می‌یابد. اما درمان نوع عمقی این عارضه نیاز به تجویز دارو و راهکارهای علمی‌تر می‌باشد که در ادام معرفی شده است:
داروهای رقیق کننده خون برای درمان ترومبوفلبیت عمقی
در صورتی که به ترومبوز عمقی مبتلا هستید، پزشک با تجویز داروهایی نظیر
- هپارین با وزن مولکولی پایین
- فونداپارینوکس (آریکسترا)
- آپیکسابان (الیکوییس)
از بزرگتر شدن لخته خون جلوگیری می‌کند. پس از تزریق اول به بیمار توصیه می‌شود وارفارین (کومادین، یانتوون) یا ریواروکسابان (زارلتو) را برای مدت چند ماه مصرف کنند تا از بزرگ شدن لخته خون جلوگیری کنند. استفاده از داروهای رقیق کننده خون می‌تواند موجب خونریزی شدید شود از این‌رو بایدمطابق دستور پزشک معالج استفاده شود.
داروهای از بین برنده لخته خون
به درمان با استفاده از داروهای از بین برنده لخته خون به اصطلاح ترومبولیز گفته می‌شود. داروی آلتپلاز (اکتیواز) جهت حل شدن لخته‌های خون برای بیماران مبتلا به بیماری ترومبوفلبیت عمقی شدیدف از جمله افرادی که دچار آمبولی ریه شده‌اند و در ریه‌های آنها خون وجود دارد، تجویز می‌شود.
جوراب واریس
جوراب واریس که قدرت آن باتوجه به نظر پزشک و شدت عارضه تعیین می‌شود، مانع ایجاد ورم شده و احتمال بروز عوارض ناشی از ترومبوز عمقی را کاهش می‌دهد.
جورات واریس با فشرده کردن بافت‌های پا و دیواره‌های رگ‌ها به بازگشت خون سیاهرگی به قلب کمک می‌کند. همچنین این جوراب لنف یا مایعی که سلول‌های پا را در برگرفته است، بهبود می‌بخشد. به این ترتیب ورم بافت کاهش می‌یابد.
فیلتر ورید اجوف
در صورتی که بیمار قادر به استفاده از داروهای رقیق کننده نباشد، فیلتر در سیاهرگ اصلی شکم (ونا کاوا یا ورید اجوف) قرار داده می‌شود. به این ترتیب از جدا شدن لخته خون تشکیل شده در سیاهرگ پا و حرکت آن به سمت ریه‌ها جلوگیری می‌شود. پس از بهبود و زمانی که دیگر نیاز نباشد، فیلتر برداشته می‌شود.
استریپینگ (بریدن) رگ واریسی
رگ‌های واریسی که عامل ایجاد دردهای مکرر و ترومبوفلبیت هستند را پزشک طی عمل جراحی خارج می‌کند. جراح ابتدا برش‌های کوچکی ایجاد می‌کند، سپس سیاهرگ بلند را توسط برش‌های ایجاد شده بیرون می‌کشد. خارج کردن سیاهرگ تاثیری بر جریان خون پا نمی‌گذارد، زیرا رگ‌های عمیق‌تر پا می‌توانند حجم بیشتری از خون را جابه‌جا کنند.
درمان‌های خانگی و اصلاح سبک زندگی
در کنار درمان‌های پزشکی می‌توان اقدام‌هایی برای مراقبت از بیمار و بهبود ترومبوفلبیت انجام داد. در ادامه توصیه‌هایی ارائه شده است که در صورت ابتلا به نوع سطحی این بیماری می‌تواند برای درمان به کار گرفته شود:
- دستمالی گرم را چند بار در روز روی ناحیه دردناک بگذارید.
- پایتان را بالا بگذارید.
- درصورتیکه پزشک اجازه دهد، می‌توانید داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب نظیر ایبوپروفن (ادویل، مورتین IB و اقلام مشابه) یا سدیم ناپروکسین (الیو و اقلام مشابه) مصرف کنید.
- اگر داروی رقیق کننده خون دیگری مانند آسپرین مصرف می‌کنید، حتماً موضوع را به پزشک معالجتان اطلاع بدهید.
توصیه‌های زیر را در صورت ابتلا به ترومبوز وریدهای عمقی انجام دهید:
- داروهای رقیق کننده خون تجویزی را طبق دستور پزشک معالجتان مصرف کنید تا دچار عوارض جدی نشوید.
- در صورتیکه پاهایتان ورم کرده است، پاهایتان را بالا بگذارید.
- طبق دستور پزشک از جوراب ضدواریس استفاده کنید.