بیماری آتلکتازی (Atelectasis) یا شُش چسبیدگی یا فرواُفت شش عبارت است از جمع شدن یک قسمت از ریه یا تمام قسمت‌های یک ریه. این عارضه ناشی از التهاب مزمن غدد لنفاوی است که در زیر لوب میانی ریه قرار دارند و موجب عدم جذب اکسیژن کافی توسط ریه می‌شود. در این مطلب رسپینامد قصد داریم سیر تا پیاز این عارضه را بررسی نماییم پس تا پایان با ما همراه باشید.
آتلکتازی یکی از شایع ترین عوارض تنفسی بعد از عمل جراحی است. این وضعیت یکی از عارضه های احتمالی سایر مشکلات تنفسی از جمله فیبروز کیستیک، تومورهای ریوی، ترومای قفسه سینه، ادم ریوی و نارسایی تنفسی است. آتلکتازی می تواند تنفس را دشوار کند؛ به خصوص اگر در حال حاضر بیماری ریه دارید. درمان به علت و شدت این وضعیت بستگی دارد. همراه کافه پزشکی باشید
دلایل بروز بیماری آتلکتازی
آتلکتازی انبساط ناقص یا روی هم خوابیدن حباب‌های ریه یا بخشی از ریه یا لب یا لب‌های ریه می‌باشد که عوامل زیادی در بروز این بیماری نقش دارند. برخی از شایع‌ترین دلایل بروز این عارضه به شرح زیر می‌باشند:
بیهوشی عمومی
بیهوشی عمومی یکی از عوامل رایج این بیماری می‌باشد. هنگام بیهوشی الگوی منظم تنفس تغییر می‌کند و روی تبادل گازهای ریوی تاثیر می‌گذارد. تقریبا هر شخصی که جراحی بزرگی انجام داده، اندکی آتلکتازی را تجربه می‌کنند. اغلب بعد از جراحی بای پس قلبی این وضعیت در بیماری رخ می‌دهد.
علل بروز بیماری آتلکتازی انسدادی
آتلکتازی انسدادی ممکن است در موارد زیادی ایجاد شود:
پلاک مخاط
تجمع مخاط در مجاری هوایی را پلاک مخاطی می‌نامند. این حالت نیز اغلب در حین عمل جراحی یا بعد از آن رخ می‌دهد. زیرا بیمار به قادر به سرفه کردن نمی‌باشد. همچنین داروهای تجویز شده در حین عمل نیز موجب دشوار شدن تنفس عمیق می‌شوند. پلاک مخاطی در موارد زیر نیز شایع است:
- پلاک های مخاطی در کودکان
- اتساع ناقص ریه‌ها در هنگام تولد
- کمبود سورفاکتانت در نوزادان (سندرم دیسترس تنفسی نوزادان)
- افراد مبتلا به فیبروز کیستیک
- در هنگام حملات شدید آسم
بیماری آتلکتازی ناشی از اجسام خارجی
کودکانی که یک جسم خارجی نظیر بادام زمینی یا یک بخش کوچکی از اسباب بازی را وارد ریه خود کرده‌اند نیز شایع می‌باشد.
تومور داخل راه هوایی
رشد غیر طبیعی سلول‌ها می‌تواند موجب انسداد و تنگ شدن مجرای هوایی کردد.
آتلکتازی غیر انسدادی
دلایل احتمالی بروز آتلکتازی غیر انسدادی شامل موارد زیر است:
- صدمه تروما در قفسه سینه که می‌تواند در اثر سقوط از ارتفاع یا تصادف تنفس عمیق به دلیل درد در ناحیه قفسه سینه را مختل کند.
- پلورال افیوژن که در اثر تجمع مایعات در بین بافت‌ها (پلور) ایجاد می‌شود و ریه‌ها و بخش‌های داخلی دیواره قفسه سینه را درگیر می‌کند.
- ذات الریه
- زخم بافت ریه که ناشی از آسیب، بیماری یا جراحی می‌باشد.
موارد خطر ابتلا به بیماری آتلکتازی
عوامل زیر احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهند:
- سن بالاتر
- فعالیت کم در رختخواب در افرادی که در بستر بیماری قرار دارند.
- هر شرایطی که در آن فرد بلع دشواری داشته باشد.
- بیماری‌های ریوی مانند آسم، COPD، برونشکتازی یا فیبروز کیستیک
- جراحی‌های اخیر شکم یا قفسه سینه
- بیهوشی عمومی
- ضعف عضلات تنفسی ناشی از دیستروفی عضلانی، آسیب نخاعی یا وضعیت عصبی
- داروهایی که موجب ایجاد تنفس کم عمق می‌شوند.
- درد یا جراحتی که باعث سرفه یا تنفس کم عمق می‌شود نظیر شکستگی دنده
- کسیدن سیگار
راه‌های تشخیص بیماری آتلکتازی(شُش چسبیدگی)
معاینه بیمار توسط پزشک و پرتونگاری ساده از قفسه سینه ممکن است برای تشخیص این بیماری کافی باشد، اما برای تایید تشخیص و تعیین نوع شدت این عارضه آزمایش‌های دیگری هم انجام می‌شوند که شامل موارد زیر می‌باشند:
سی تی اسکن
سی تی اسکن نسبت به اشعه ایکس روش حساس‌تری می‌باشد و در بیشتر موارد به تشخیص بهتر علت و شدت بیماری آتلکتازی کمک می‌کند.
پالس اکسیمتر
پالس اکسیمتر یک آزمایش بسیار ساده است که توسط قرار گرفتن یک دستگاه کوچک در یکی از انگشتان دست انجام می‌شود و برای اندازه‌گیری میزان اکسیژن خون کاربرد داشته و برای تعیین شدت بیماری استفاده می‌شود.
سونوگرافی از قفسه سینه
سونوگرافی از قفسه سینه که توسط دستگاه سونوگرافی پیشرفته انجام می‌شود، یک آزمایش غیر تهاجمی است که می‌توانید به تفاوت بین بیماری آتلکتازی، پلورال افیوژن و ادم ریوی (پنومونی) کمک می‌کند.
برونکوسکوپی
برونکوسکوپی به پزشک در یافتن علت انسداد ریه کمک می‌کند. همچنین این روش در برخی موارد برای درمان نیز استفاده می‌شود.
درمان بیماری فرواُفت شش
درمان بیماری آتلکتازی با توجه به دلیل بروز این بیماری توسط پزشک تجویز می‌شود. نوع خفیف این بیماری ممکن است بدون نیاز به درمان با گذشت مدت زمان محدودی از بین برود. در این حالت پزشک با تجویز داروهایی به شل شدن و نازک شدن مخاط کمک می‌کند. در صورتیکه بیماری ناشی از انسداد ریه باشد ممکن است به جراحی یا سایر اقدامات درمانی نیاز داشته باشد:
فیزیوتراپی قفسه سینه
فزیوتراپی قفسه سینه شامل تکنیک‌هایی است که به بیمار کمک می‌کند تا بعد از عمل جراحی، تنفس عمیق بکشد و مجددا بافت ریه متلاشی شده را گسترش دهد. این تمرینات شامل موارد زیر می‌باشند:
- با انجام تمرینات قفسه سینه و استفاده از تجهیزات پزشکی مناسب به بیمار کمک می‌کنند با انجام سرفه‌های عمیق ترشحات را ازبین برده و حجم ریه افزایش یابد.
- قرار گرفتن بدن به نحوی که سر پایین‌تر از قفسه سینه قرار گیرد. این کار موجب می‌شود تا مخاط از پایین ریه‌ها بهتر تخلیه شود.
- ضربه‌های ملایم به قفسه سینه که تکنیک پرکاشن نامیده می‌شود موجب شل شدن مخاط می‌گردد. همچنیناز دستگاه‌های مکانیکی پاکسازی مخاط نیز برای تخلیه مخاط استفاده می‌کنند.
درمان‌های تنفسی
در برخی موارد از لوله‌های تنفسی استفاده می‌شود. زیرا ممکن است بعد از عمل جراحی در برخی افراد به علت سرفه بسیار ضعیف، فشار مداوم راه هوایی ضعیف شده و سطح اکسیژن کمی داشته باشند.
عمل جراحی
رفع انسداد راه های هوایی ممکن است با مکش مخاط یا برونکوسکوپی انجام شود. در طول انجام برونکوسکوپی، پزشک یک کاتتر انعطاف‌پذیر را به منظور پاکسازی مجاری هوایی به سمت پایین گلوی بیمار منتقل می‌کند.